Тузувчи : Файзуллаева Н

6.1-chizma. Iste’mol grafigi 
 
 
 
 
 
 

---

85 
 
S 
S 
5
Yd 
0 370 390 410 430 450 470
-5 
6.2-chizma. Jamg’arish grafigi 
Keltirilgan ma’lumotlar asosida jamg’arish grafigini ham ko’rib chiqamiz (6.2-chizma). 
Jamg’arish grafigi daromad bilan jamg’arish o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi. Vertikal 
o’qdagi har bir nuqta jamg’arma miqdorini bildiradi va daromad bilan unga muvofiq keladigan 
iste’mol hajmi o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi (S= Yd - S). Boshlang’ich daromad darajasida 
jamg’arish nolga (0) teng bo’lgan holda ixtiyordagi daromad hajmi o’sib borishi bilan uning 
miqdori ham oshib boradi. 
Mavzuning birinchi savolida keltirilgan gepotetik ma’lumotlar va grafiklarga tayanib 
iste’mol funksiyasini yozamiz: 
C = a + b Yd , b
u yerda: a – avtonom xarajatlar; Yd – tasarrufidagi daromad
(Yd =Y-T), b
u 
yerda: T – soliqlar; 
b – iste’mol hajmining tasarrufidagi daromadga bog’liqligini ifodalovchi koeffitsiyent, 
boshqacha aytganda iste’molga chegaralangan moyillik. 
ΔS 
b = --------- 100
Δ Yd 
Demak, iste’mol hajmi avtonom iste’molga, tasarrufidagi daromad hajmiga va iste’mol 
hajmining tasarrufidagi daromad o’zgarishiga ta’sirchanligiga bog’liq.
Jamg’arish grafigini ham iste’mol grafigiga o’xshab algebraik ifodalash mumkin, ya’ni 
jamg’arish funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega: 
S = -a + (1 -b) Yd 
Iste’mol va jamg’arish hajmiga tasarrufidagi daromad dinamikasidan tashqari quyidagi 
omillar, to’g’rirog’i bu omillardagi o’zgarishlar ham ta’sir ko’rsatadi: 
1. Uy xo’jaliklari daromadlari. 
2. Uy xo’jaliklarida to’plangan mulk hajmi. 
3. Baholar darajasi. 
4. Iqtisodiy kutish. 
5. Iste’molchilar qarzlari hajmi. 
6. Soliqqa tortish hajmi. 
Dastlabki besh omil ta’sirida iste’mol va jamg’arish grafiklari o’zaro teskari tomonga siljiydi. 
Bu besh omil ta’sirida joriy tasarrufidagi daromad tarkibida iste’mol va jamg’arish ulushi 
nisbatlari o’zgaradi. Soliqqa tortish darajasining o’zgarishi ixtiyordagi daromad hajmini 
o’zgartirgani tufayli uning ta’sirida iste’mol va jamg’arish grafiklari bir tomonga qarab siljiydi. 

---

86 
Iste’mol funksiyasini aniqlash borsidagi tadqiqotlar, uning hajmi shuningdek 6)aholining 
daromadlari hajmi va to’plagan mulki ko’lamiga ko’ra tabaqalanishi darajasi hamda 7) aholining 
soni va yoshiga ko’ra tarkibiga ham bog’liqligini ko’rsatdi.