Тузувчи : Файзуллаева Н

 
5.4-chizma. Yalpi taklif egri chizig’ining keyns kesmasidagi muvozanati 
Yalpi talab egri chizig’ini AS egri chizig’ining vertikal kesmasida o’zgarsa bu ishlab 
chiqarish hajmiga ta’sir ko’rsatmaydi va faqat baholar darajasi o’zgaradi, xolos. YA’ni, bu 
kesmada talabning oshishi talab inflyatsiyasini keltirib chiqaradi. Yalpi taklifning bu kesmasida 
talabning har qanday o’zgarishi faqat baholar darajasi o’zgarishga olib keladi. Ishlab chiqarish 
hajmi esa to’liq bandlik sharoitida o’zgarmay qoladi.
R ye
2
AS
2
AS
1

ye
1
AS
3
ye
3
Y
Y
3
Y
1
Y
2
5.5-chizma. Yalpi taklif o’zgarishining AD-AS modelidagi muvozanatga ta’siri
.
Oraliq va vertikal kesmalarda baholar o’sib borishi bilan kuzatilgan Yalpi talabning 
ko’payishi talab inflyatsiyasi mavjudligini ko’rsatadi. 
AD 
Р
2
Р
1
Р
3

---

82 
Yalpi taklif o’zgarishining baholarning va ishlab chiqarishning muvozanatli darajalariga 
ta’sirini 13-chizma misolida ko’rib chiqamiz. Bahodan boshqa omillar ta’sirida Yalpi taklifning 
AS1dan AS2ga siljishi natijasida ishlab chiqarish hajmi Y1 dan Y2 gacha kamayadi, baholar 
darajasi esa R1 dan R2 gacha ko’tariladi, ya’ni stagflyatsiya ro’y beradi. 
Boshqa bir vaziyatda, masalan, narxlarga bog’liq bo’lmagan omillardan birortasi o’zgarib, 
Yalpi taklifning o’zgarishiga olib kelsin. YA’ni, yerning bahosi pasaysa, korxonalardan 
olinadigan soliqlar kamaysa va natijasida mahsulot birligiga ketgan sarf-xarajatlar qisqarsa, unda 
Yalpi taklif egri chizig’i AS1dan AS3 holatga siljiydi. Bunda narxlar muvozanat darajasi P1 dan 
P3 ga qadar pasayadi va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmi Y1 dan Y3 qadar oshadi, ya’ni, 
iqtisodiy o’sish holati ro’y beradi. 
Yalpi taklif va Yalpi talab o’rtasidagi muvozanatning buzilishi makroiqtisodiy beqarorlikni 
keltirib chiqaradi. Jumladan “jahon moliyaviy inqirozining yuzaga kelishida asosiy sabab – 
moliyaviy resurslar bilan real ishlab chiqarish hajmi o’rtasidagi mutanosiblikning keskin 
buzilishi hisoblanishini ta’kidlash lozim. Pul muomalasi qonunlaridan ma’lumki, iqtisodiyot 
sog’lom va barqaror amal qilishi uchun muomalaga chiqarilayotgan pul massasi bilan tovar va 
xizmatlar ishlab chiqarish real hajmi o’rtasida muayyan nisbatga amal qilinishi lozim. Biroq, 
milliy iqtisodiyotlarning baynalminallashuvi va globallashuv jarayonlari pul muomalasining 
amal qilishiga ham o’z ta’sirini o’tkazib, dastlab ayrim mamlakatlar, masalan AQShda, 
keyinchalik ko’plab mamlakatlarda mazkur qonunga rioya qilishning zaiflashuviga, keyin esa 
uni umuman e’tiborga olmaslikka qadar olib keldi”
5
. 
Natijada muomaladagi pul massasi (Yalpi talab) tovarlar va xizmatlar hajmi o’rtasida 
muvozanat buzildi, va moliyaviy inqiroz iqtisodiy inqirozga aylandi. 
Shu sababli ham makroiqtisodiy siyosatning asosiy vazifalaridan biri makroiqtisodiy 
muvozanatni ta’minlashdan iboratdir. Bunda Yalpi talab va Yalpi taklifning dinamik 
muvozanatiga erishish uchun Yalpi talabni rag’batlantirish yoki cheklash siyosati, shuningdek 
Yalpi taklifni rag’batlantirish siyosati qo’llaniladi. 
Yalpi talabni rag’batlantirish siyosatining ko’rinishlariga daromadlarni o’stirish, soliqlarni 
kamaytirish, bank kreditlarini arzxonlashtirish, narxlarni cheklash tadbirlari kirsa, Yalpi taklifni 
rag’batlantirish siyosatida investitsiyalarni rag’batlantirish, ishlab chiqaruvchilarga soliq yukini 
pasaytirish, eksportchilarni qo’llab quvvatlash va h.k. choralar kiradi.