Тузувчи : Файзуллаева Н

Makroiktisodiy ko‘rsatkichlar ekzogen va endogen o‘zgaruvchilarga 
guruxlanibgina kolmasdan 
zaxiralarni tavsiflovchi
 va 
okimlarni tavsiflovchi
 o‘zgaruvchilarga 
ajratiladi. Birinchi gurux ko‘rsatkichlar tadkikot ob’ektining ma’lum sanadagi xolatini 
tavsiflaydi. Bularga kapital bilan kurollanganlik darajasi, ishsizlik darajasi, davlat karzi 
kabi ko‘rsatkichlar misol bo‘ladi. Ikkinchi gurux ko‘rsatkichlar ma’lum davr oraligida 
iktisodiy jarayonlarning kechishini tavsiflaydi. Bularga yil davomida ishlab chikilgan 
YaIM xajmi, iste’mol va investitsiya xarajatlari mikdori, inflyatsiya sur’ati kabi 
ko‘rsatkichlar misol bo‘ladi. Okimlar ma’lum davr mobaynida zaxiralarning o‘zgarishini 
keltirib chikaradi. Masalan yil davomida kilingan investitsiyalar iktisodiyotda to‘plangan 
kapital xajmi, o‘z navbatida esa mexnatni kapital bilan kurollanganligi darajasining xam 
oshishiga olib keladi.
3. Chegaralangan resurslar va 
“daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy okimi modeli 
 
Makroiktisodietda mamlakat iktisodiyoti va uning yalpi ishlab 
chikarishning usishi, pasayishi, turgunlik davrlarini iktisodiy taxlil kiladi va uni tartibga solish 
iktisodiy mexanizmlarini yaratadi. 
Makroiktisodiyotdagi muammolarni kiskacha kuyidagicha ifodalash mumkin: Insonlar
chegaralangan imkoniyatlar doirasida yashaydilar. Jamiyatda yoki umuman dunyo mikyosida 
barcha resurslar, mablaglar, vakt, insonlarning jismoniy va akliy imkoniyatlari 
chegaralangandir. Masalan, vaktning chegaralanganligi u yoki bu ishlab chikarishni ma’lum 
vaktda amalga oshirishni takozo etadi. Mablaglarining chegaralanganligi u yoki bu maksadni 
amalga oshirishni moliyaviy jixatdan mushkullashtiradi. Resurslarning chegaralanganligi 
barchaning bir vaktning uzida xamma extiyojlarini kondirish mumkin emasligi muammaosi 
paydo buladi va xokazo. 
Shuning uchun makroiktisodiyotda davlatda nimalarni, kanday va kimlar uchun ishlab 
chikarish muammaosi xal kilishga karatilgandir. 
Bundan tashkari resurslarning chegaralanganligi okibatida rakobat yuzaga keladi. Bu 
kishilar urtasidagi rakobat bulmasdan, balki alternativ maksadlar urtasidagi rakobatdir, chunki 
bir resursni uzi bir necha maksadlarga ishlatilish mumkin. Bu vaktda ma’lum bir variantda 
resurslardan samarasiz foydalanishi xollari va boshka salbiy xolatlar paydo bulishi mumkin.
Bularning natijasida iktisodiyot bir tekis rivojlanmaydi. 
Bu iktisodietdagi notekislikni davlat makroiktisodiy siesat olib borilib, ma’lum darajada 
barkarorlikka erishiladi. 

---

9 
Iktisodietga davlat ikki yul bilan ta’sir utkazishi mumkin. Ulardan biri davlatni soliklardan 
foydalanishi va budjet mablaglarini sarflashi bilan boglik bulib, u fiskal siesat deyiladi. 
Ikkinchisi iktisodiyotda pul muomalasini va kredit pullar mikdorini tartibga solishdan iborat 
bulib, u monetar siesat deyiladi. 
Bundan tashkari xukumat iktisodietga maoshlar va narxlarni chegaralashtirish, valyuta 
kurslarni va tashki savdo siesati orkali xam keskin ta’sir utkazishi mumkin. 
Xar kanday iktisodiy tizimda tovarlar va xizmatlarni takror ishlab chikarish umumiy 
jarayonini resurslar, tovar va xizmatlar, daromadlar xamda xarajatlarning