Turk tili leksikologiyasi

IX.

Ma’ruza

LEKSIKOGRAFIYA
43

---

Leksikografiya – lug‘atlar haqidagi soha

Dars rejasi:
1. Leksikografiya haqida ma’lumot
2. Lug‘atlarning turlari
3. Mahmud Koshg‘ariyning «Devoni lug‘atit turk» va Alisher Navoiyning
«Muhokamat ul-lug‘atayn» asarlari

Tayanch tushunchalar: Leksikografiya (leksikografiya), Lug‘at (sözlük), alifbo

tartibi, Türkçe Sözlük, Osmanlıcadan Türkçe`ye Sözlük, Deyimler Sözlüğü,

Mecazlar Sözlüğü, Köken Bilgisi Sözlüğü, Lug‘at bilimi (Sözlük bilimi),

Ensiklopedik lug‘at (ansiklopediler), Lingvistik lug‘atlar: 1.Izohli lug‘atlar

(açıklamalı sözlük). 2. Tarjima lug‘atlar (çeviri sözlükleri), Büyük Rusça-Türkçe

Sözlük (Katta ruscha-turkcha lug‘at), Büyük Türkçe-Rusça Sözlük (Katta ruscha-

turkcha lug‘at), Büyük Türkçe-Rusça Sözlük (Katta turkcha-ruscha lug‘at),

«Devoni lug‘atit turk», «Muhokamat ul-lug‘atayn», «Abushqa».

Leksikografiya (yunoncha leksikos - «so‘z», grafo - «yozmoq») –
tilshunoslikning lug‘at tuzish va ularni tuzish prinsiplarini o‘rganuvchi bo‘limi.
Leksikografiyada so‘z va iboralarning lug‘atlarda joylashishi, ularni
joylashtirish qoidalari o‘rganiladi. 


Lug‘at(sözlük). Usmonli turk tilida lügat. Bir tildagi so‘zlarni asos olib,
ularning asosiy va ko‘chma ma’nolari hamda boshqa so‘zlar bilan birga tashkil
etgan ifodalardagi ma’nolari, farqli qo‘llanishlarini, iboralarini ko‘rsatuvchi va
tilning butun zahirasini o‘z ichiga oluvchi kitob. Lug‘atlar, asosan, alifbo tartibiga
ko‘ra tayyorlanadi. Lekin sohalar va turli mavzularga ko‘ra tuzilgan lug‘atlar ham
bor: Türkçe Sözlük, Osmanlıcadan Türkçe`ye Sözlük, Deyimler Sözlüğü, Mecazlar


Sözlüğü, Köken Bilgisi Sözlüğü va b.