Turizmda axborot texnologiyalari

2.1-rasm. Axhorot o‘lchovi tasnifl.
Sintaksis axborot o‘lchov miqdori - bu obyektning ma’nosi 
bo‘lmagan axborotlari deb hisoblanadi. Xabarlaming axborot hajmi 
(Vd ) belgilar miqdori bilan aniqlanadi. Har xil sanoq sistemalarida 
elementar o‘lchov birligi har xil bo‘ladi. Masalan, ikkilik sanoq 
sistemasida bu BIT (ingl. “binary digit” so‘zlaridan kelib chiqqan 
bo‘lib, ikkilik razryad ma’nosini anglatadi. Bundan tashqari, bit 
so'zi ingliz tilidan “nimanidir eng kichik bo‘lagini” anglatadi), 
0
‘nlik sanoq sistemasida DIT (masalan, 10001101 ushbu xabaming 
hajmi Vd-8 bit, 110859 ushbu xabaming hajmi Vd=6 dit.).
Axborot miqdorini sintaksis yondashuvda faqatgina entropiya 
(tizimni noaniq holati) tushunchasi orqali aniqlasa bo‘ladi, chunki 
biror-bir tizim haqida biz qabul qilgan axborot ushbu tizim haqidagi 
Wlimimizni o‘zgartiradi. Ushbu konsepsiya quyidagicha beriladi, 
fitfaz qilamiz, a tizimi haqidagi boshlang‘ich ma’lumotga egamiz.
( Tizimni noaniqlik holatini H(a) funksiyasi orqali aniqlaymiz. 
Qo‘ 
shimcha p ma’lumot qabul qilinganda biz qo‘shimcha 
nlfcborotga Ip(a) ega bo‘lamiz. Natijada tizimni noaniqlik holati Hp 
( a ) g a teng,bo‘ladi. Demak, tizim haqidagi axborot miqdori Ip(ct) 
quyidagicha aniqlanadi Ip (a)=Hp (P) - Hp (a ), ya’ni noaniqlikni 
0>lgaiishi bilan axborot miqdori aniqlanadi.
Agar tizim N ta holatga ega bo‘Isa Shennon formulasi 
bo'yicha uning entropiyasi quyidagicha aniqlanadi:
41

---

N
Н ( а ) = - 1 Pi log Pi 
i=l
Bu yerda Pi - tizimning i-holatda bo‘lisliining ehtimoli.
Semantik nuqtayi nazardan axborotni mazmunan o‘lchovini 
bildiradi va ushbu masalani tezaurus tushunchasi orqali aniqla- 
shishadi.
Tezaurus 
- foydalanuvchi yoki tizimning ixtiyorida bo‘lgan 
ma’lumotlar to‘plami demakdir.
Foydalanuvchi 
tomonidan 
o‘zlashtirilgan 
va 
uning 
tezaurusiga qo‘shilgan semantik axborot miqdorining Iso‘zgarishi 
axborotlaming mazmuniy qismi S va foydalanuvchining tezaurusi 
Sp orasidagi farqdan iborat bo‘ladi. Ushbu ko‘rsatikichlar orasidagi 
bog'lanishni quyidagi grafik ko‘rinishda tasvirlasa bo‘ladi.
Ic