Turizmda axborot texnologiyalari

5.19-rasm. Axborotlarni o ‘zaro harakatlanish usullari:
a- deytagrammali; b - mantiqiy bog‘lanishli.
Deytagramma usulida mantiqiy bog‘lanishlar bo'lmaydi va 
uzatish tugagandan keyin mantiqiy uzilish ham bo‘lmaydi. Ya’ni 
uzatuvchi va qabul qiluvchilar oldindan va keyin hech qanday 
xizmatchi paketlami bir-biriga jo ‘natmaydi. Paketni yetib 
borganini tekshirish yuqori pog‘onalarga yuklatiladi.
Ikkinchi usul keyinchalik ishlab chiqilgan. Ushbu texnologiya 
bo‘yicha uzatuvchi va qabul qiluvchi xizmatchi paketlar bilan 
o‘zaro almashishadi. Ular orqali mantiqiy kanal ochiladi, yopiladi 
va nazorat qilinadi. Ushbu texnologiya, masalan, bog‘lanish uchun
205

---

yuborilgan so‘rovnoma bo‘lishi mumkin va paketni qabul 
qilinganligini tasdiqlaydi.
Paketning tarkibi va uzunligi, unda xizmatchi axborotlami 
joylashtirish tarmoqning qurish texnologiyasiga bogiiq boiadi, 
ya’ni:
- ma’lumotni uzatish muhitiga;
- tarmoq topologiyasiga;
- apparat qurilmalarining xususiyatlariga.
Har qanday paket quyidagi maydonlardan tashkil topgan 
bo‘ladi:
(1) paket so‘z boshi (preambula) - bu maxsus bitlar ketma- 
ketligi boiib, tarmoq qurilmalari tarmoqda signal borligini bilib 
olishadi, va qabul qiluvchini sinxronizatsiyalaydi, ya’ni qabul 
qiluvchi qurilmani tayyorgarligini belgilab beradi;
(2) boshlanish belgisi - paketni boshlanishini ko‘rsatadi;
(3) qabul qiluvchining manzili (identifikator) - moijallangan 
uzelining manzili, uzel ushbu paket unga mo‘ljallanganligini 
aniqlab oladi;
(4) jo ‘natuvchining manzili — ushbu paketni yaratgan va 
tarmoqqa jo ‘natgan uzel manzili;
(5) xizmatchi axborot - asosan quyidagi paket ko‘rsatkichlami 
o‘z ichiga oladi: tipi, uzunligi, formati, yetkazib berish marshruti 
va h.k;
(6) ma’lumotlar - axborotning o‘zi, tarmoqning qurilishini 
texnologiyasiga qarab uzunligi har xil bo‘lishi mumkin;
(7) nazorat summasi - paketdagi ma’lumotlarga asoslanib, 
maxsus algoritm bo‘yicha hisoblangan qiymat;
(8) tugatish belgisi - paketni tugallanganligini ko‘rsatadi.
/
/
__________________
/
LJj. 
I . -
.L.1L_i i i