Turizm va mehmonxona xo’jaligi” kafedrasi o’zbekiston iqtisodiyoti fani bo’yichA

O‘zbekistonda davlat reestrida ro‘yxatga olingan xo‘jalik

yuritish subyektlari, monopol korxona va monopol

mahsulotlarning 2001–  2017-yillardagi o‘zgarishi

(1-yanvar holatiga, fermer xo‘jaliklari hisobga olinmagan)

Ko‘rsatkichlar	2001	2006	2011	2016	2017
Ro‘yxatga oingan korxona va tashkilotlar soni, ming birlik	157,4	218,5	245,3	278,5	285,3
Monopol korxonalar soni, dona	350	253	178	262	151
Monopol mahsulotlar soni, dona	230	180	157	10	10

O‘zbekiston Respublikasida quyidagi sohalar mamlakat qonunchiligida tabiiy monopoliya subyektlari deb belgilangan va ularning faoliyati tegishli ravishda davlat tomonidan tartibga solinadi:

– neft, neft mahsulotlari va gazni quvur orqali transportirovka qilish;

– elektr va issiqlik energiyasini ishlab chiqarish hamda transportirovka qilish;

– temiryo‘llar infratuzilmasidan foydalanish hisobga olingan holda temiryo‘llarda tashish;

– umumiy erkin foydalaniladigan pochta aloqasi xizmatlari;

– suv quvurlari va kanalizatsiya xizmati;

– aeronavigatsiyalar, portlar va aeroportlar xizmatlari⁶.

O‘zbekistonda tabiiy monopoliya subyektlarining faoliyatlarini tartibga solish quyidagi usullarda amalga oshiriladi:

– narxlarni (tariflarni) yoki ularning eng yuqori (eng past) darajasini belgilash (o‘rnatish) vositasida narxlarni tartibga solish;

– xizmat ko‘rsatilishi shart bo‘lgan iste’molchilarni aniq lash va (yoki) ularni tabiiy monopoliya subyektlari reali zatsiya qiladigan tovar bilan to‘liq hajmda qondirishning imkoni bo‘lmagan taqdirda, ta’minlashning eng kam darajasini belgilash va tartibga solish uchun qonun hujjatlariga muvofiq boshqa usullar ham qo‘llanilishi mumkin.