|
42
2.6. Turaqlı sóz dizbeklerin oqıtıwda «Debat» usılın qollanıw
Oqıtıwshı jańa pedagogikalıq texnologiyanıń hár qıylı usıllarınan paydalanıp
sabaq ótse, óz sabaǵına dóretiwshilik penen jantassa, oqıtıwshı menen oqıwshı
ortasındaǵı aralıq jáne de jaqınlasadı, doslıq múnásibetler júzege keledi. Aldıńǵı
pedagogikalıq texnologiyalardan hár bir sabaqta paydalanıw oqıwshılardıń bilim,
kónlikpe hám qábiletlerin jáne de rawajlandırıwǵa xızmet etedi. Eger oqıtıwshı
sabaqta paydalanǵan metodları oqıwshılarǵa jaqsı tásir kórsetse, olarda
qızıǵıwshılıq oyata alsa, kútilgen nátiyjege erisse, jetiskenliginiń nede, kemshiligi
nede ekenin ańlap jetse, bul maqsetke erisiw bolıp esaplanadı. Sabaq waqtında
oqıtıwshı oqıwshılardıń fizikalıq múmkinshiliklerin, oylawın, jas ózgesheliklerin
esapqa alıwı kerek. Házirgi waqıtta respublikamızda bilimlendiriw tarawında kóp
ǵana jańalanıwlar júz berip, keleshegimiz bolǵan jaslarǵa jańa zaman talaplarına
say bilim beriw ushın barlıq múmkinshilikler jaratıldı.
Sabaq ushın qoyılǵan talaplardı esapqa alıp, pedagogikalıq ámeliyat ótiw
dáwirinde dástúriy emes sabaq «debat» (sáwbet) usılındaǵı sabaǵımnıń nátiyjesin
kórsetip ótpekshimen.
«Debat» - bul oqıwshılardıń bir neshe toparlarǵa bólinip, toparlardıń
birlesiwindegi jarısı. Bul usıl oqıwshılardıń bir – birine doslıq múnásibetin
kúsheytedi, toparlar bir – birine járdemlesedi, bir – biriniń pikirin húrmet etiw hám
erkin pikirlewge úyretedi.
6 – klassta qaraqalpaq tili páninen «turaqlı sóz dizbekleri» boyınsha bir saatlıq
sabaq islenbesinen úlgini kórsetemiz:
Shólkemlestiriw
1 minut
43
Úyge tapsırmanı tekseriw
5 minut
Taza temanı túsindiriw
8 minut
Bekkemlew
12 minut
Prezentaciya
10 minut
Túsindiriw
5 minut
Juwmaqlaw: bahalaw, úyge tapsırma
beriw
4 minut
Tema: Turaqlı sóz dizbekleri.
Maqseti:
I. Bilim beriw: Qaraqalpaq tilindegi turaqlı sóz dizbekleri menen
tanıstırıw turaqlı sóz dizbekleriniń mazmunın
túsindiriw.
II. Tárbiyalıq maqseti: Oqıwshılarǵa birinshi gezekte qaraqalpaq
tilindegi turaqlı túrde qáliplesken sóz
dizbeklerin, olardıń mánisi, áhmiyeti,
tásiri, sóylewde ótkir, mánili, sheber sóylewge
úyretiwde áhmiyetli ekenligin túsindiriw.
III. Rawajlandırıwshılıq maqseti: Oqıwshılardı turaqlı sóz
dizbeklerin úyreniwge, olardıń
44
mánisin túsiniwge, erkin pikirlew
hám dóretiwshilik qábiletlerin
rawajlandırıw.
Sabaqqa kerekli qurallar: sabaqlıq dápter, ruchka, qaraqalpaq tilindegi turaqlı
sóz dizbeklerinen mısallar, vatman, aq qaǵazlar, reńli marker.
Sabaqtıń barısı:
1. Shólkemlestiriw (1 minut).
2. Úyge tapsırmanı taza tema menen baylanıstırıw ushın soraw – juwaplar
ótkeriw (5 minut).
3. Taza temanı túsindiriw (8 minut).
Qaraqalpaq tilindegi turaqlı sóz dizbekleri haqqında keń, hár tárepleme basqa
tillerdegi turaqlı sóz dizbekleri menen salıstırmalı ráwishte túsinikler beriledi.
Sózlik quramda tek ǵana jeke sózler emes, jeke sózlerdey pútin bir máni ańlatıwshı
bir neshe sózler dizbeginen ibarat turaqlı sóz dizbekleri de belgili orındı iyeleydi.
Olar mánilik jaqtan mánilik ótkirligi jaǵınan tildiń qaymaǵı, maǵızı esaplanadı.
Ásirler dawamında xalıq tárepinen dóretilgen idiomalar tildiń xalıqlıq kelbetin,
ózgeshe quralın, ájayıp sap baylıǵın quraydı. Onda xalıqtıń ásirler boyı payda
etken danalıǵınıń sóz dóretiwshiliginiń úlgileri jatır.
4. Bekkemlew (12 minut). Sabaqta kútilgen nátiyjege eriskenligimizdi
anıqlaw maqsetinde dástúriy emes sabaq innovaciyalıq usıldan debat formasında
oqıwshılardı kishi toparlarǵa bólip, shınıǵıwlar orınlatıw.
1 – toparda: «Sınap kór». Qaraqalpaq tilindegi turaqlı sóz dizbekleri jazılǵan
qaǵazlar hár toparǵa úshewden tarqatıp beriledi.
Plakat (vatman), A 4 qaǵaz kerekli quralları menen.
2. – toparda: Topar aǵzaları turaqlı sóz dizbekleri menen tanısıp, olardıń
mánisin túsindiredi. Turaqlı sóz dizbekleriniń qurılısı haqqında da aytıp ótedi.
Esletpe: Juwaplardı oqıp, pikirler almasadı. Oqıwshılardıń ózleri biletuǵın
turaqlı sóz dizbeklerin jazıwǵa bólinedi.
45
5. Prezentaciya (10 minut). Hár toparǵa 2 minut waqıt beriledi. Oqıwshılar
ózleri jazǵan turaqlı sóz dizbeklerin oqıydı, olardıń mánileri haqqında aytadı,
qaraqalpaq tilinde turaqlı sóz dizbekleri mánisi hám qurılısı jaǵınan bóliniwi hám
t.b. túsiniklerin aytadı.
6. Túsindiriw.
Búgingi sabaqtan qanday tásir aldıńız?
Shınıǵıwlar unadı ma? Qaysı tárepi unadı? Qaysı tárepi unamadı?
Toparlarda islew qolay boldı ma yaki jeke halda islew qolaylı ma?
Topardaǵı jetiskenlikler nede?
Kemshilikler she?
7. Juwmaqlaw.
Shınıǵıwlardı ótkeriwdegi maqset hám kútilgen nátiyjeler.
Kútilgen nátiyjeler:
1. Qaraqalpaq tilindegi turaqlı sóz dizbekleri haqqında hár tárepleme bilim,
túsiniklerge iye bolıw.
2.Oqıwshılardıń turaqlı sóz dizbeklerin úyreniwge qızıǵıwı, olardıń mánisin
túsine alıwı hám kúndelikli turmısta qollanıw arqalı tereń, ótkir mánili etip
sóylewge úyreniw.
3. Pikirlerin anıq hám tolıq jetkerip beriw qábiletin, mashqalalı máselelerdi
sheshe alıw qábiletin oyatıw.
4. Dóretiwshilik qábiletin rawajlandırıw.
5. Ziyrek, tırısqaq, talapshań oqıwshılardı anıqlaw.
6. Jazba sawatlılıǵın tekseriw jumısı arqalı anıqlaw.
Bilim: Qaraqalpaq tilindegi turaqlı sóz dizbekleri boyınsha keń túsinikke iye
bolıw menen birge, jeke sózler menen turaqlı sóz dizbekleriniń parqın ańlaw.
Kónlikpe: Erkin pikirlew, turaqlı sóz dizbeklerin sóylewde paydalana biliw,
olardıń mánilerine túsinikler h’ám itibar beriw.
Qábileti: Dóretiwshiligi, bir – biri menen pikirlesiw, bir – biriniń pikirin
húrmet etiw, ayırım oqıwshılardıń talantı rawajlanadı. Jazba sawatlılıǵı jaqsı
46
boladı. Pánler arasındaǵı baylanıstı ańlaydı, súwret salıw óneri, ana tili. Bul
usıldan oqıwshılar menen jeke sabaq ótiwde paydalansa boladı.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
