Тупроқшунослик асослари



Download 9,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/333
Sana26.03.2022
Hajmi9,98 Mb.
#511155
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   333
Bog'liq
тупроқ минерал крил

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
80 
тупроқ эритмасининг реакцияси юзага келади ва тупроқ унумдорлигига 
таъсир этади. 
Тупроқда кўпроқ тарқалган минерал кислоталардан бири кўмир 
кислотасидир. Термодинамик шароитлар ва тупроқнинг биологик 
активлигига кўра карбонат ангидриди таъсирида тупроқдаги рН кўрсаткичи 
3,9-4,4-5,7 атрофида бўлиши мумкин. Тупроқдаги карбонат ангидридининг 
режими об-ҳавонинг кеча-кундузги ўзгариши ва микроорганизмларнинг 
активлигига боғлиқ. Турли ўсимликлар учун мақбул рН кўрсаткичи 
турлича(20- расм). 
Тупроқ ва жинслардаги сульфидлар (олтингугуртли металлар) нинг 
оксидланиши натижасида сульфат кислотаси ҳосил бўлиб, тупроқнинг 
кислоталилигини оширади. Шунингдек кислоталиликнинг вужудга келишида 
катионлар билан тўйинмаган гумин кислотаси ва фульвокислоталарнинг 
роли ҳам катта бўлиб, рН 3,0-3,5 гача ўзгаради. Нитрификация бактериялари 
таъсирида тупроқда вактинча азот ва азотли кислоталар ҳосил бўлиб, рН 0,5-
2,0 гача пасайиши мумкин. Сингдириш комплексида асосан кальций, магний 
катионлари бўлган қора тупроқларнинг реакцияси нейтрал ва унга яқиндир. 
Кислотали реакция, илгари айтилгандек, сингдириш комплексида Н
+
ва 
А1
3+
ионлари бўлган (асослар билан тўйинмаган) подзол, чимли подзол, 
ботқоқ тупроқ ва қизил тупроқлар учун хосдир. Тупроқ кислоталилиги 
актвал ва потенциал группаларга ажратилади. Тупроқнинг а к т у а л к и с л о 
т а л и л и г и эритмада эркин ҳолдаги водород ионларининг кўп миқдорда 
тўпланишидан юзага келади. Тупроқнинг п о т е н ц и а л(яширин) к и с л о т 
а л и л и г и сингдириш комплексидаги алмашинувчи Н
+
ва А1
3+ 
ионларининг таъсирида ҳосил бўлади. Потенциал кислоталик ҳам 
алмашинувчи ва гидролитик шаклларга бўлинади. Тупроқ билан эритмадаги 
тузлар орасидаги ўзаро таъсир натижасида алмашинув реакцияси боради 
ҳамда 
эритмага 
Н
+
ва 
Аl
3+
ионлари 
сикиб 
чикарилади. 
А л м а ш и н у в ч и к и с л о т а л и л и к тупроқнинг КСl, NaCl ва BaCl
2
каби нейтрал туз эритмаси билан ўзаро таъсири натижасида юзага келади. 
Алмашинувчи кислоталиликни аниқлашда одатда 1н КС1 эритмасидан 
фойдаланилади. Бунда қуйидаги реакция боради ва эритмада хлорид 
кислотаси ҳосил бўлади: 
Тупроқ ] H +KCl Тупроқ ]K+HCl (эритмада) 
Алмашинувчи кислоталилик кўрсаткичи рН билан ҳамда 100 г тупроқда 
мг экв шаклда ифодаланади. 
Гидролитик кислоталилик тупроқнинг гидролитик ишқорий туз, 
жумладан сирка кислотасининг натрийли тузи (СН
3
СООNa) эритмаси билан 
ўзаро таъсири натижасида ҳосил бўлади. Реакция кам ишқорий муҳитда 
қуйидаги схема асосида кечади: 
Тупроқ ] H +CН

СООNa Қ Тупроқ ] Na+СH
3
CООН. 
Ҳосил бўлган сирка кислотасининг водород ионлари эритманинг 
кислоталилигини белгилайди. Гидролитик кислоталиликнинг кўрсаткичи 100 
г тупроқда мг/экв билан ифодаланади. Гидролитик кислоталилик миқдори, 
одатда алмашинувчи ва актвал кислоталиликдан кўп бўлади. Гидролитик 



Download 9,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   333




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish