Тупроқшунослик асослари

Р э а к т и в в а и д и ш л а р
: пикнометр, аналитик тарози, тарози 
тоши, электр иситгич, дистилланган сув. 
И ш т а р т и б и
. Ишни бажариш учун 50 ѐки 100 мл-ли пикнометр 
олиниб,унга 
қайнатилиб 
совитилган 
дистилланган 
сув 
солинади. 
Пикнометрдаги сув бўғизидаги чизиқ сатҳига тўғриланади ва унинг оғирлиги 
аналитик тарозида аниқланади. Ўлчанган пикнометрлар сувининг 2/3 қисми 
тўкилиб, унга анализ учун тайѐрланган тупроқдан хажмига қараб 10 ѐки 15 
грамм ўлчаб тупроқ солинади ва 30 минут электр плитка устида қайнатилади. 
Қайнатилиб бўлгандан кейин пикнометрга белгиланган чизиғигача 
дистилланган сув солиб, аналитик тарозида тортиб олинади. Тупроқнинг 
солиштирма 
оғирлиги 
қуйидаги 
формулада 
ҳисобланиб, 
жадвал 
тўлдирилади.
 
d
 
=
 
С
А
В
А


)
(
 
д - тупроқ қаттиқ қисмининг (солиштирма) оғирлиги, г/см
3
; 
А - қуруқ тупроқ оғирлиги,г; 
В - сув солинган пикнометр ҳажми, г; 
С - пикнометрнинг сув ва тупроқ билан биргаликдаги оғирлиги,г.
2-жадвал 
Тупроқ 
кесмаси 
номери,№ 
Чуқур 
лиги, 
(см) 
Пикномет
р номери 
№ 
Намуна 
оғирли 
ги , (г) 
А 
Пикнометр 
оғирлиги(г) 
Тупроқни 
солиштирма 
массаси 
(г/см
3
) 
Сув б-н, 
Б 
Сув ва 
туп. б-н, 
C 

 Тупроқнинг ғоваклигини аниқлаш
.
Тупроқ таркибидаги механикавий 
зарралар, структура бўлакчалари оралиғи, илдиз, қурт-қумурсқа йўллари 
ҳисобига ҳосил бўлган бўшлиқлар йиғиндиси тупроқнинг ғоваклиги 
дейилади.
Тупроқнинг ғоваклиги тупроқ солиштирма ва хажм оғирлиги 
натижалари айирмаси асосида қуйидаги формулада ҳисобланади.