Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
256 
улардан фойдаланишни ўзгартириш 
учун қўлланилади. Хўжалик 
тупроқларини текшириш ишлари ер тузиш ишларидан олдин ўтказилиши 
керак. Тупроқ хариталари ва картограммаларидан ишлов бериш ва ўғитлаш 
системаларини, тупроқларни мелиорастиялаш ҳамда бонитировкалаш 
турларини аниқлашда фойдаланилади. Тупроқни далада текшириш иши, 
асосан, текширилмоқчи бўлган жойнинг табиий шароити ва тупроғи 
ҳақидаги адабиѐтларни тўла ўрганиб чиқишдан иборат. Шунингдек, шу 
жойнинг топографик асоси, плани, ва тупроқларнинг схематик рўйхати 
ўрганиб чиқилади. Тупроқни далада текшириш учун қуйидагиларни 
таиѐрлаш керак: топографик асос, дала кундалик дафтари, тупроқ айирмаси, 
чуқурни ѐзиш учун махсус дафтар, рангли ва оддий (қора) қалам, ўчирғич, 
намуна олиш учун қоп ѐки қоғоз, каноп ѐки йўғон ип, рулетка ѐки пўлат 
метр, ўткир белкурак, ўткир қалин пичоқ, чарм ѐки брезент сумка, рюкзак 
ѐки қоп, компас, блокнот, монолит (100*20*8) ва оддий яшик, бурама ва 
оддий мих, отвѐрка, болғача, дала соябони, реактивли яшик (НСI, NаCI
2
, 
АgNО
3
ларнинг 10% ли эритмаси, фенолфталеин), про бирка, воронка, 
филтр ва дистилланган сув, лупа, эклиметр, визирли чизғич, тупроқ 
пармаси (бура) гербарий учун тайѐрланган симтўр. Бу кўрсатилганларни 
тайѐрлаб, фермер хўжалик территорияси билан танишиб чиқилгандан сўнг 
тупроқни текшириш бошланади. 
 
10-расм.
 The major horizons in a soil profile. 
(Source: Illinois Central Core) 
23
Тупроқ кесмаси учун жой танлаш 
26
 
 
Тупроқдан монолит намуна олиш. 
Тупроқдан монолит (яхлит) олишдан мақсад узоқ ўлкалардан 
келтирилган 
тупроқларнинг 
табиий 
ҳолати 
сақланган 
холда 
морфологиясини,тузилишини, 
генетик 
қатламларининг 
жойлашиш 
26