Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
269 
Тупроқни хариталашнинг асосий вазифаси ер юзасининг маълум 
майдонини харитасини тузишдан, тупроқ ва тупроқ ҳосил қилиш 
шароитларини ўзаро боғлиқлигини ўрганишдан, тупроқ типлари типчалари 
ва хилларини тарқалиш қонуниятларини очиб беришдан иборат. Тупроқни 
хариталашнинг асосий усули В.В.Докучаев томонидан ишлаб чиқилган 
тупроқ географияси усулидир. Тупроқни табиатда ва лаборатория 
шароитида биргаликда ўрганиш тупроқ ҳосил бўлиши, ривожланиши, 
тарқалиши ва унумдорлигини аниқлаш каби жуда мураккаб масалаларни ҳал 
этишга ѐрдам беради. 
Тупроқдан ва ўғитдан самаралироқ фойдаланиш йўлларини тўлароқ 
илмий асослаб бериш учун бажриладиган харитавий ишлар натижасида 
қуйидагилар тузилади: Тупроқ хариталари, агротупроқ раѐнлаштириш 
хариталари, тупроқларни ва фермер хўжалиги ер -сувларини сифат 
жиҳатидан баҳолаш хариталари, тупроқларни агрономик ишлаб чиқариш 
ҳарактеристикаси ва ҳар - хил хаританомалар (ўзгарувчан фосфор, калий 
ва х.к.) тузилади. 
Фермер ва деҳқон хўжалиги тупроқ хариталари ва тупроқ тавсифи 
қуйидаги ишлар учун зарур: 
4.
Фермер ва жамоа хўжаликларида агротехник, мелиоратив, тупроқ 
эрозиясига, қарши ва бошқа тадбирларни ишлаб чиқишда ҳамда тупроқ 
унумдорлигини оширишда қўлланиладиган янги усулларни қўллашда. 
5.
Фермер эр фондини ҳясоблашда ва янгн эрларни ўзлаштиришда. 
6.
Хўжаликлар ичида ер тузишда ва алмашшб экишни тўғри жорий 
қилишда. 
6.
Туман, вилоят, республика тупроқ хараталарини тузишда. 
7.
Қишлоқ хўжалигини ихтисослаштириш ва режалаштириш ҳамда 
кўплаб қишлоқ хўжалик тажрибалари учун. 
Бизга маълумки, тупроқ харитаси маълум масштабда тузилади.
Тупроқ хариталарининг масштабига қараб гуруҳларга ажратилади: 
1-умумий тушунтирувчи харита. 1:2500000
2-майда масштабли. (маштабдаги) 1:300000.
3-ўрта масштабдаги. 1:300000-1:100000.
4-йирик масштабдаги. 1:50000-10000
5-аниқ хариталар. 1:5000-1:200. 
1. Умумий тушунтирувчи харита 1:2500000. Тип ва типчалар 
берилади (Фермер хариталари). 
2. Майда масштабдаги 1:300000 (Республика, вилоят ва туманлар) 
бунда тупроқ типларидан ташқари қ.х. раѐнлаштирилганлиги, ер 
майдонлари ҳисоби, қишлоқ хўжалик экинларини раѐнлаштирилганлиги 
берилиши билан бири қаторда тип, типчалар ва уларни аралашмалари 
ҳақида берилади ва кўп тарқалган тип хақида маълумот беради. 
3. Ўрта масштабдаги хариталари 1:300000 - 1:100000. Бу 
масштабдаги хариталар вилоят, туман миқѐсида тузилиб минерал 

---