Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
170 
Ўзбекистон республикасининг чўл зонасида 1.5 млн.га шўр тупроқлар 
бўлиб, 0.5 млн.га суғориладиган терлар сув ва шамол эрозиясига чалинган 
тупроқлар мавжад. Фақат Бухоро вилояти суғориладиган ерларини йилда 109 
минг.га кучсиз, 39 минг.га ўртача ва 6 минг.га кучли шўрланган бўлса, 1998 
йилдаги маълумотларга кўра 270 минг.га суғориладиган майдонининг 159 
минг.га кучсиз, 74 минг.га ўртача ва 28 минг.га кучли шўрланганлиги 
аниқланган. Ушбу маълумотлардан кўриниб турибдики, ўтган 28 йил 
мобайнида ерларни ўртача шўрланиши 1.9 марта, кучли шўрланиш эса 4 
мартагача ошганлиги экологик ҳолатни мураккаблаштириб бораѐтганини 
кўрсатади. Бундан ташқари Бухоро вилоятининг 175.0 минг.га майдонида 
турли даражада эрозияга учраган ерлар мавжуд. Тупроқда шўрланиш 
жараѐнининг салбий таъсирида вилоятда ҳар йили 65 минг т дан кўпроқ 
пахта ҳосили етиштирилиб олинмаяпти. Мана шу шўр ерларнинг заҳарли 
тузларини ювиш учун хар йили 5 дан 7 куб кмгача сув сарфланмоқда. Агар 
биз ҳозирги ва келгуси даврларда суғориладиган ерлардаги тупроқларнинг 
мелиоратив ҳолатини ноқулай бўлган сабабларини олидини олмасак, 
заҳарли тузлардан ва ифлосланган моддалардан ўз вақтида мелиорация 
қилмасак, тупроқларнинг унумдорлиги камаяди, қишлоқ хўжалик 
экинларнинг ҳосилдорлиги тобора пасайиб боради. 
Назорат саволлари: 
1.
Шўрланган тупроқлар деб нимага айтилади? 
2.
Республикамизда қанча шўрланган тупроқлар мавжуд? 
3.
Чўл зонасида тарқалган тупроқларнинг шўрланиши? 
4.
Тақир ва тақирли тупроқларнинг хоссалари 
12-мавзу: ҚУРУҚ СУБТРОПИКЛАР ЧЎЛ-ДАШТ ЗОНАСИНИНГ 
ТОҒ ОЛДИ ТУПРОҚЛАРИ. БЎЗ ТУПРОҚЛАР. 
РЕЖА: 
1.
Бўз тупроқларнинг умумий тавсифи 
2.
Бўз тупроқлар классификацияси ва бўз тупроқлар хосса-
хусусиятлари 
3.
Бўз тупроқлардан қишлоқ хўжалигида фойдаланиш