«tuproqshunoslik va agrokimyo»

Мисс Ўсимликлар таркибида мис мавжудлиги 1816 йилда аниқланган. 1931 йилдан буён миснинг ўсимликларни ўсиши ва ривожланишига таъсири ўрганилмоқда.

Мис етишмаган ўсимликларда очилишнинг қўйидаги белгилари намоён бўлади: баргларнинг учи оқаради ва қурийди, донли экинлар бошоқ тортади, лекин пишмасдан яшиллигича қолади, ўсимликлар ўсишдан тухтайди, хлороз ва сулиш касалликларининг белгилари куза­тилади;
Тупроқда мис танқислигига жавдар, арпа, кузги ва баҳори буғдой анча чидамли, сули умуман чидамсиздир. Зиғир, экинбоп наша, қандлавлаги, хантал, вика, люпин, тамаки, пахта ва сабзавот экинлари ҳам мис тақчил тупроқларда касалликларга осон чалинади.
Ўсимликлар таркибидаги миснинг ўртача миқдори 0,0002 % ёки I кг қуруқ модда таркибида 2 мг га тенг бўлиб, асосий қисми ypyғ таркибида тугшанади.
Миснинг асосий қисми ортофеюксидаза, полифенолоксилаза ва тиразиназа каби ферментлар таркибига киради. Таркибида мис тутган оқсил-пластоцианин ўсимликларда муҳим функция бажаради. Мис азот алмаши-нувида фаол иштирок этувчи нитратредуктаза каби ферментлар таркибига ҳам киради.
Турли тупроқ типларида миснинг ялпи миқдори турлича бўлиб, 0,1—150 мг/кг ни ташкил этади. Мазкур элемент миқдори 1,5—4,0 мг/кг дан кам бўлган ҳолларда ўсимликларнинг мисга бўлган эҳтиёжи кучаяди.
Азотли ўғитлар меъёрига мос равишда ўсимликлар­нинг мисга бўлган талабчанлиги ҳам кучаяди.
Қишлоқ хужалигида кенг қўлланиладиган мисли микроўғитлар жумласига мис кўпороси, мисли кукун ва мис колчедани киради.

Мисли микроўғитлар (Б. А. Ягодин. 1989)

Ўғит	Таъсир этувчи модда	Таъсир этувчи модда миқдори, %
Мис кўпороси	CuSO.oH.O Си	92,0-98,0 23,4-24,9
Мисли кукун	CuSO4 Си	14-16 5-6
Мис колчедани	Си к2о	25,0 58,6

50—100 г мис кўпорос билан 1 ц уруғ аралаштириб экилса яхши самара беради. Илдиздан ташқари озиқлантиришда 200—300 г мис кўпорос 1 га майдондаги ниҳолларга пуркаладн. Мис кўпорос ўз таркибида 25,0 % га яқин мис тутади.
Хозирги кунда Олмаликдаги «Аммофос» ишлаб чиқариш бирлашмасида таркибида мис тутган (0,25— 0,30 %) аммофос ишлаб чиқариш йўлга қўйилган.
Мис колчедани махаллий аҳамиятга эга ўғитлардан ҳисобланади (0,2—0,3% Сu) ва уни хар 4—5 йилда бир марта 500—600 кг/га меъёрда кузги шудгор остига киритиш мумкин.