Tuproqning fizik-mexanik xossalarini aniqlash

Zarur narsalar: Tuproq ilashimligini aniqlash uchun Atterberg asbobi, 3 mm teshikli elak, tarozilar va tarozi toshlari, termostat, pichoq, chizg‘ich.

TUPROQNING YOPISHQOQLIGINI ANIQLASH

Tuproqning yopishqoqligi deb-nam tuproqning boshqa qattiq jismlarga yopishib qolishiga aytiladi. Yopishqoqlik tuproqning texnologik xossalariga salbiy ta’sir etadi. Jumladan tuproqning ish qurollariga va mashinalarning harakat qismlariga yopishuvi natijasida, mexanizmlarning tortish qarshiligi oshadi va yerga ishlov berish sifati pasayadi. Tuproqning bu xossasi uning namlik darajasi, mexanik tarkibi va strukturasiga bog‘liq. Tuproq mayda zarrachali va strukturasiz sernam bo‘lsa u shuncha yopishqoq bo‘ladi. Uning son qiymati tuproqdan metall diskni ajratib olish uchun zarur bo‘lgan yuk og‘irligi bilan ifodalanidi. Shuning uchun tuproqning yopishqoqligini aniqlash yerni ishlashda katta ahamiyatga ega. Yopishqoqlik g/sm² larda ifodalanadi. Yopishqoqligiga ko‘ra tuproqlar N.A.Kachinskiy bo‘yicha quyidagi gruppalarga ajratiladi.: eng kuchli yopishqoq (>15 g/sm²); kuchli yopishqoq (5-15 g/sm²); o‘rtacha yopishqoq (2-5 g/sm²); kuchsiz yopishqoq (<2 g/sm²). Tuproqning yopishqoqligi N.A.Kachinskiy tarozisida aniqlanadi (30- rasm).

29-rasm. Tuproqning ilashimlik darajasini aniqlaydigan Atterberg asbobi.

30-rasm. Turpoqning yopishqoqligini aniqlaydigan asbob.

Ish tartibi. Yopishqoqligi aniqlanmoqchi bo‘lgan tuproq N.A.Kachinskiy tarozisining chap tomonidagi yassi metall pallasining tagiga qo‘yiladi va ustiga (tuproq qarshilik ko‘rsatguncha) tosh qo‘yiladi, 1 minutdan so‘ng toshlar olinadi. Tarozining o‘ng pallasiga qum tashlab turiladi, bu esa yassi pallaning tuproqdan ajralish paytigacha davom ettiriladi, so‘ng qumning massasi (gramm hisobida) aniqlanib, tuproqning yopishqoqlik darajasi topiladi. Grammlarda ifodalangan barcha qumni kvadrat santimetrlarda ifodalangan disk maydoniga taqsimlash kerak. Aniqlash natijasi 7 - jadvalga yozib olinadi

7 -jadval