Tuproqlar geografiyasi

Gidromorf tuproqlar 
- Yer yuzasining yassi yoki botiq -
pastqamliklarida yer usti suvlari muntazam —
uzoq muddat to 
p-
lanadigan, yer osti suvlari sathi yer yuzasidan 3 m gacha bo4lgan 
chuqurliklarda joylashgan maydonlar.
152

---

Gipergenez - lotincha. „hurech” -
ustM, yuqori;
„genesis” -
paydo 
bo
7
ish.
Gley - tuproq kesmasinmg ko'kish-sarg'ish rangdagi giisimon 
qatiami. Yer yuzasida suv to4planib qolib, tuproqning o4ta nam- 
lanishidan hosil bo‘Iadi.
Gumus (lotincha „humus” -
tuproq, yer)
- tuproqning asosiy 
organik moddasi, chirindisi. Rangi qoramtir, organik moddalar 
qoldiqlarining chirishidan hosil b o ia d i
G runt suvlar - yer yuzasiga yaqin joylashgan doimiv suvli 
qatlamdagi yer osti suvlari. Grunt suvlari joylashgan qatlam ustida 
suv о 4tkazmaydigan qatlam boim aydi Grunt suvlari bosimli 
bo‘lmaydi va fasliarga qarab sathi hamda sarfi o‘zgarib turadL
K adastr (fransuzcha -
reestr, 
ro 
*yxat) 
-
obyekt yoki foodisa 
to4g‘risida jamlanma sifatida va miqdoriy maiumotlarnmg tizimli 
majmuasl hisoblanadi, ko‘p hollarda ular iqtisodiy baholashni 
nazarda tutadL
Kapillyar g‘ovaklik 
- tuproqning kapillyar suv bilan band 
bo‘lgan g‘ovaklari yigindisi.
L aten t (lotincha „later” -
gU'sht) -
uni 1807 yilda birinchi 
boiib ta’riflagan ingliz geologi F.B‘yukeneii,
M inerallar ~ yer po4stida uchraydigan oeziga xos fizik 
xususiyatiar va m aium kimyoviy tarkibga ega boigan tabiiy jinslar.
Nofcapillyar >
gtavaklik - umumiy g‘ovaklik bilan kapillyar 
g'ovaklik o‘itasidagi farqni ifodalaydi va hamma vaqt havo bilan 
band boiadi.
Opad - tuproqning paydo boiishi va geografik tarqalishi 
damxtsimon va o'tsimon o4simliklardan tuproqqa tushadigan barg, 
shox-shabba, meva, ildiz, po'stlog4 va boshqalar.
Taksonomiya (grekcha „taxis” -
tuzilma, tartib
yoki lotincha 
„takso” -
baholayman
va „nomos” -
qonun).
Taksonomik birliklar 
(taksonlar) - bu qandaydir obyektlar tizimida sinf, daraja yoki 
o‘mini ko'rsatadigan, ulaming batafsillik yoki aniqlik darajasini 
belgilaydigan, tasniflash yoki tartibga solish birliklari.
Tuproq 
litosfera yuza qavatlarinmg suv, havo va tirik 
organizmlar ta’sirida o‘zgarishidan shakllanadigan va genetik 
jihatdan o'zaro bogiiq gorizontlardan tashkil topgan, eng isstki 
g4ovak holdagi unumdorlik xususiyatiga ega boigan qatlam.
153

---

Tuproq bonitirovkasi (lotimcha -
ml, sifatli)
- tuproqning 
unumdorligi 
bo'yicha 
nisbiy 
baholashdan 
iborat. 
Tuproq 
bonitirovkasi 100 balli shkala bo'yicha ifodalanadi.
^Tuproqlar 
geografiyasi - tuproqshunostiknmg eng muhim 
bo*limi hisoblansa-da, u tuproqshunoslik bilan geografiyaning tuta- 
shuvida vujudga kelgan boiib, tuproqqa old mavjud xossalarning 
aksariyatmi tabiiy sharoit bilan bog‘langan holda, tuproqni tabiat- 
nsng o*ziga xos muhim komponenti sifatida talqin etadi, tuproq 
muhofazasiga geografik yondoshadi.
Tuproq 
gorfeoati - tuproq qatiami — tuproqning rivojlanish 
jarayonida tabiiy shakllangan va ajralib tuigan qatlam. Ma’lum qa- 
linlikk# sga gorizontkr bir-biridan morfologik belgilari,