Tuproqlar geografiyasi

« T u p r o q »
151

---

GLOSSARIY
Allyuviy 
(lotincha alluvio - 
yotqiziq) -
doimiy yoki vaqtli 
oqar suvlar keltirib yotqizgan tog4 jinslari. Ko£proq mayda tosh, 
shag‘al, qum va gillardan iborat bo4ladi. Ba’zan tekisliklar, daryo- 
laming qayirlari va terrasalari (ko4hna qayir) shunday jinslardan 
tashkil topgan.
Almashlab ekish 
- tuproq unumdorligini saqlash uchun bir 
dalaning o‘zida ekinlami muayyan tartib bilan almashtirib ekish.
Avlod 
- tipchalar orasida tuproq guruhlarini o‘ziga birlashtiradi. 
Tuproqlaming genetik xususiyatlari ko‘plab mahalliy sharoitlaming 
tuproq paydo bo4 lish jarayonlariga ta’siri natijasida yuzaga keladi.
Avtomorf tuproqlar 
- tekis yuza va yonbag4irlardan yog‘in 
suvlari erkin oqib ketadigan hududlarda yerosti suvlari ancha
chuqurda bo‘ladi.
Balandlik mintaqalari 
- tog‘larda yuqoriga ko4tarilgan sari 
tabiatning qonuniy o4zgarib borishi. Balandlik mintaqaning paydo 
boiishiga asosiy isish manbai bo‘lgan yerdan uzoqlashgan sari 
sharoitning o‘zgarib borishi.
Bilqillama 
- ortiqcha nam, botqoq, zax yer. Ko‘pincha bilqillama 
yuzasini qalin chimli o‘t qoplab yotadi. Bilqillama sizot suvlar yer beti- 
ga chiqqan joylarda, o‘t bosgan ko4l, botqoqlik o4mida hosil bo ladi.
Biogeotsenoz 
(bio..., geo... va yun. koinos — 
umumiy),
ekosis- 
tema — Yer yuzining muayyan bir qismi doirasida shakllangan 
tabiat sistemalarining o‘zaro bog‘langan va bir-birini taqozo 
etadigan murakkab majmui.
Biosfera 
(yunoncha bio -
hayot,
sfera -
shar
) - yerning 
hayotga makon bo‘lgan, tirik organizmlar tarqalgan joyi. Biosfera 
terminini esa fanga avstraliyalik geolog E. Zyuss (1875) kiritgan.
Denudatsiya 
(lotincha denudatio — 
ochilib qoiish
, 
ochilma)
— yemirilgan tog4 jins, boiaklarining yer yuzasi pastqam joylariga 
suv, shamol, muzlik va bevosita o‘z og‘irlik kuchi ta’sirida siljib
borib to4planish jarayonlarining majmui.