Тупроқ унумдорлигига салбий таъсир этувчи жараёнларга қарши курашишнинг геоэкологик асослари

       Antropogen jarayonlar. 

Tuproqni degradatsiyaga, unumdorligini pasayishiga 

olib keluvchi hodisalar turi juda ko’pdir, ulardan ayrimlarini sanab o’tamiz: 

a)haydov  qatlamining  gumussizlanishi.  Tuproq  chirindisini  yerdan  samarasiz 

foydalanilganda  yo’qotishi,  yerga  organik  o’g’itlarni  (go’ng,  kompost,  gumin, 

lignin, organik qoldiqlar) tushmasligidan, almashlab ekishga amal qilinmaganidan, 

kelib chiqadi; 

b) eroziyaga moyilligi bor yerlarda tuproqni himoya qilish tizimiga amal qilmay 

unga  ishlov  berish,  haydash,  yon  bag’irlar,  adirlar,  qiyaliklarni  uzunasiga  ishlash 

va hokozolar ham degumifikatsiyaga olib keladi; 

v)  pestitsidlarni ilmiy asoslanmagan holda ishlatish oqibatida; 

g)  yaylovlarga podani tartibsiz qo’yib yuborish; 

d) o’rmon, ihota daraxtlar tartibsiz kesilishi; 

e) o’rmon va yaylovga yong’in tushishi; 

y) qurilish, geologik qidiruv ishlari; 

i) tuproqni toksin moddalar va radioaktiv izotoplar bilan ifloslanishi; 

k)  qayta  sho’rlanish  natijasida  va  boshqa  hollarda  ham  gumussizlanish  ro’y 

beradi. 

Bu  sanab  o’tilgan  salbiy  hodisalar  adir  mintaqalaridagi  sug’oriladigan 

dehqonchilikda ko’proq sodir bo’ladi. 

     Agronomlar, agrokimyogarlar, tuproqshunos, gidrotehnik, yer tuzuvchi, qishloq  

xo’jaligi  muhandis  va  iqtisodchilari  kabi  mutahassislar  tuproq  hosil  qiluvchi 

jarayonlar  bilan  tanishibgina  qolmay,  uni  yemiruvchi  va  sofligini  kamaytiruvchi 

yuqorida  sanab  o’tilgan  omillarni  ham  bilishlari  zarur.  Bundan  tashqari  talabalar 

har  joyni  o’ziga  hos  iqlimi-rel’efidan  kelib  chiqqan  holda  yangi  omillarni 

aniqlashlari, ularning oldini olish choralarini qo’llanishlari, yana talabalar har joyni 

o’ziga  hos  iqlim  rel’efidan  kelib  chiqqan  holda  yangi  omillarni  ham  topishlari 

zarurdir.