Тупроқ унумдорлигига салбий таъсир этувчи жараёнларга қарши курашишнинг геоэкологик асослари


Tuproq  sho’rlanishi  va  unga  qarshi  kurash  tadbirlari



Download 1,07 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/62
Sana23.01.2022
Hajmi1,07 Mb.
#406423
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   62
Bog'liq
Dissertatsiya 3.

     Tuproq  sho’rlanishi  va  unga  qarshi  kurash  tadbirlari. 

O’zbekistonda 

o’rtacha sug’oriladigan jami yerlarning qariyb 50 foizi sho’rlangan. Bunday yerlar 

Qoraqalpog’iston  Respublikasi,  Buxoro,  Navoiy  va  Sirdaryo  viloyatida  keng 

tarqalgan.  Sug’oriladigan  yerlarning  deyarli  5  foizi  –  213,1  ming  gektari  kuchli 

sho’rlangan.  Allyuvial  tekisliklarda  joylashgan  yerlarning  yarmidan  ko’pi 

sho’rlanish  va  ortiqcha  namgarchilikdan  zarar  ko’rmoqda.  Sho’rlanish  nafaqat 

sug’orish  oqibati,  balki  quruq  hududdagi  tog’lararo,  allyuvial  va  prolyuvial 

hududlar  uchun  xos  bo’lgan  tabiiy  jarayondir.  Drenajsiz  sug’orish,  suvni  filtrdan 

o’tkazish  oqibatida  yo’qotish,  sug’orish  kanallarini  gidroizolyatsiyasiz  qurish, 

sug’orishning normadan oshishi, suvni nazoratsiz yetkazib berish, minerallashgan 

suv bilan sug’orish tuproq sho’rlanishining asosiy sabablari hisoblanadi. Masalan, 

Qoraqalpog’istonda  sug’oriladigan  yerlarda  tuzlarning  yillik  ko’payishi  bir 

gektarda 10-30 tonnani tashkil etadi. Sug’orish suvlarida tuzning ko’payishi bilan 

qishloq xo’jaligi ekinlari unumdorligi ham pasayadi. Misol uchun, so’nggi yillarda 

paxta  hosildorligi  Xorazm  viloyati  bo’yicha  gektaridan  39-41sentnerdan  29-33 

sentnerga,  bunday  holat  agronomiya  va  ekologiya  talablariga  javob  bermaydi  va 

yerlarning  yanada  yemirilishiga  olib  kelishi  mumkin.  Qishloq  xo’jaligida  olib 

borilayotgan islohotlar, yerlarning fermer va dehqonlarga 50 yilga ijaraga berilishi 

va ye


rdan foydalanuvchilar javobgarligining oshirilishi pirovard natijada vaziyatni 

barqarorlashtirish hamda sug’oriladigan yerlar unumdorligini yuksaltirishga xizmat 

qilishi lozim. Sug’oriladigan maydonlarda uzoq vaqt paxta yakka hokimligi hukm 



 

83 


surishi  natijasida  tabiiy  chirindi  miqdorining  kamayib  borishi,  tuproqda 

karbonatlar  va  gipsning  yuvilishiga,  konkretsiyalarning  (Zokirov,  1986) 

parchalanib  ketishiga  olib  kelgan.  Shuni  aytish  kerakki,  viloyatda  dehqonchilik 

qilinayotgan  mintaqada  tuproqlarning  unumdorlik  darajasi  56,3%i  yuqori,  40,6%i 

o’rtacha  va  3,1%  i  past  bo’lgan  yerlardir.  Meliorativ  holati  yomon  yerlar  asosan 

Mingbuloq,  To’raqo’rg’on,  Pop,  Chust  tumanlarida  mavjud  bo’lib,  bu  yerlarning 

umumiy  maydoni  1997-yilda  10  ming  gektarni  tashkil  qilgan  bo’lsa,  ularning 

meliorativ holatini yaxshilash natijasida 2000-yilda 8510 ga



,

 2013- yilga kelib bu 

ko’rsatkich  987 gektarga tushdi. Sho’rlangan yerlarning umumiy maydoni 45691 

gani  tashkil  etib  (9-jadval),  bunday  yerlarni  Mingbuloq  va  Pop  tumanlarida 

ko’proq uchratish mumkin. 

 

                                                                                                                   



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

84 


                                                                                                                     9-jadval 


Download 1,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish