Тупроқ физикаси

Тупроқнинг ҳарорат ўтказувчанлиги.
 
Тупроқ иссиқлик ўтказувчанлик 
коэффициенти 

нинг тупроқ ҳажмий иссиқлик сиғими с
х
га нисбатини 
ҳарорат ўтказувчанлик коэффициенти
дейилади ва уни к ҳарфи билан 
белгиланади, яъни: 






с
с
к
х
. 
Ҳарорат ўтказувчанлик коэффициенти СИ системасида м
2
/с бирликда 
ўлчанади. Ҳарорат ўтказувчанлик коэффициенти иссиқликнинг тупроқда 
тарқалиш тезлигини тавсифлайди. Ёки 
к
коэффициент тупроқнинг устки ва 
пастки қатламларининг ҳарорати қандай тезлик билан тенглашишини 
кўрсатади. 
Тупроқ намлиги ортиши билан иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти, 
ҳажмий иссиқлик сиғимига қараганда тезроқ ортади. Чунки, тупроқ заррачалари 
ўртасида намлик кўпинча воситачини бошқаради ва ҳароратни ўтиш жараѐнини 
тезлаштиради. Шунинг учун сувнинг ҳарорат ўтказувчанлик коэффициенти жуда 
камлигига қарамасдан нам тупроқлар, қуруқ тупроққа нисбатан бир мунча 
юқори ҳарорат ўтказувчанлик коэффициентига эга
Тупроқнинг иссиқликни ўзлаштирувчанлиги.
Тупроқнинг иссиқликни 
тўплаш қобилиятини унинг 
иссиқликни ўзлаштирувчанлиги
дейилади. 
Бу катталикни иссиқлик ўзлаштирувчанлик коэффициенти 
b
билан 
тавсифланади. Иссиқлик ўзлаштирувчанлик коэффициенти 
b
нинг миқдори 

ва 
с
ҳ
ларнинг катталигига боғлиқ равишда ўзгаради ва қуйидаги формула бўйича 
аниқланади: 








с
с
b
х
. 
Иссиқлик ўзлаштирувчанлик коэффициенти Ж/м
2

С бирликда ўлчанади. 
Тупроқ намлиги кучайиши билан унинг иссиқлик ўзлаштирувчанлиги 

---

176 
ортади. Ғовак тупроқнинг иссиқлик ўзлаштирувчанлиги, зич тупроқникидан оз. 
Шунинг учун уни тупроққа ишлов бериш тадбирларида фойдаланиш мумкин.