Tungi kutubxona

NATIJALAR
Ushbu maqolada o’nga yaqin antroponimlar leksikologik, etimologik, morfologik va boshqa xususiyatlariga ko’ra tahlil qilindi. Tadqiqotlar onomastika ba’zi muammoli jihatlari, ismlarning o’simlik va ovqatlar nomi bilan aloqodor jhatlari ham qisman o’rganildi va turli yechimlar taklif qilindi.
MUHOKAMA
“Tungi kutubxona” asari personajlarining ismlari transliteratsiya orqali o’zbek tiliga o’girildi. Jumladan: “Nora Seed” bosh qahramonning ismi familiyasi ingliz tili fonetik qoidalariga binoan [si:d] tarzida talaffuz qilinadi, shuning uchun tarjimada ushbu ism “Sid Nora” tarzida berildi. Aynan shu atoqli otning tarjimasi jarayonida sintaktik transformatsiya ham kuzatiladi. O’zbek tilida ingliz tilidan farqli ravishda dastlab ism so’ng familiya aytilishi sababli ism va familiyaning o’rni almashtirligan holatda tarjima qilindi. “Nineteen years before she decided to die, Nora Seed sat in the warmth of the small library at Hezeldane school in the town Bedford. She sat at alow table staring at a chessboard.”
“Sid Nora bu dunyoni butunlay tark etishga qaror qilishidan 19 yil burun Bedford shahridagi Hezelden maktabi kutubxonasining tanga xush yoquvchi iliqligida shahmat taxtasiga tikilgancha o’tirardi.” Guvohi bo’lish mumkinki, “Seed” dan tashqari “ Hezeldane” so’zi ham transliteratsiya tufayli “Hezelden” ga o’zgargan
“Nora” qizlarga qo’yiladigan ismlardan biridir. Nora so’zi “Honora”ning qisqartirilgan shakli, lotinchada “honor”- sharaf degan ma’noni anglatadi. Shuningdek, yunoncha “Eleanora” ning qisqartmasi bo’lib, “nur” degan ma’noni anglatadi.
Asardagi ko’p ismlar o’simlik dunyosi bilan bog’liq masalan: “Elm”, “Ash” va hokazo. “Elm”-qayrag’och yaqinida yoki qarag’ayzorda yashagan degan ma’noni bildiradi Elm- qayrag’och demakdir. Kuchli to’g’ri degan ramziy ma’nolarni ifodalaydi. Ushbu ismni o’g’il bolalarga ham, qiz bolalarga nisbatan ham qo’llash mumkin. “Ash”- o’g’il bolalarga qo’yiladigan ism bo’lib, ingliz tilida “ash daraxti” nomidan kelib chiqqan. Bu daraxt o’z jozibasi bilan ajralib turadi. Ash Asher Ashton kabi ismlarning qisqartmasi bo’lishi ham mumkin.
Tarjima jarayonida ismlar tahlil qilinar ekan ismlarning turli xalq vakillari orasidan olinganligi aniqlandi hatto ibroniycha, ruscha, ingliz va ispan xalqlariga mansub ismlarni kuzatish mumkin. Shulardan “Joe” ismi ham o’z navbatida transliteratsiya qoidalariga muvofiq , “Jo” tarzida o’girildi. Ingliz tilidagi talaffuzi quyidagicha [jo:] tarjimada “Jo” deyilishiga asos fonetik jihatidir. Ushbu ismning ma’nosga nazar tashlaydigan bo’lsak, Joseph ya’ni Yusufning qisqartmasi bo’lib, ibroniycha Yosef. “Xudo beradi” degan ma’noni anglatishi tushuniladi. Nil-bu ismning tarixi gallarga borib taqaladi, ruslarda ham uchratish mumkin. Nil-Neil so’zining o’zgarishidan hosil bo’lgan, “chempion” degan ma’noni anglatadi. Turkiy milllat vakkillari bu ism ma’nosini Nil daryosi bilan bog’lashadi.
XULOSA
Mazkur maqolada turli tasviriy, bag’ishlov va boshqa ismlarni kelib chiqishi uning qanchalik ijtimoy ahamiyatga egaligi, ulardan jamiyatning madaniyati va ijtimoiy hayoti gavdalanganligini anglashiladi. Har bir ism ma’lum bir sabablarga ko’ra paydo bo’ladi. Har bir nom o’z tarixi biografiya va geografiya siga ega bo’ladi. Ismlar shaxslarni o’zaro farqlash ehtiyojidan tashqari ijtimoiy-lisoniy vazifasiga ko’ra ism beruvchi ning muayyan maqsadini ham ifoda etadi. Turli xalq ismlarini turli jihatlardan; lisoniy, etimologik, fonetik, morfologik, va boshqa xususiyatlariga ko’ra tahlil qilish shuni ko’rsatadiki, antroponimlar millatning, xalqning milliy urf-odat va an’analarini, dunyoqarashi, madaniyatini o’zida aks ettiradi.