Transport tizimlari va texnologiyalari

Haydovchilar tomonidan sodir etilgan baxtsiz hodisalar sonini yoshga qarab taqsimlash

Haydovchi yoshi	avtohalokat
	2011 yil	2012 yil	2013 yil	2014 yil	2015 yil	2016 yil	2017 yil
18 dan oldin	63	65	56	56	34	29	22
18 dan 23 gacha	739	556	471	462	395	287	269
24 dan 28 gacha	948	767	691	718	558	451	405
29 dan 33 gacha	695	623	570	519	494	499	419
34 dan 38 gacha	539	523	444	389	398	363	339
39 dan 43 gacha	406	391	350	388	334	327	294
44 dan 48 gacha	380	287	298	296	280	248	240
49 dan 53 gacha	345	294	288	265	256	210	168
53 dan 58 gacha	212	255	245	229	237	226	206
59 va undan katta	275	312	296	292	331	291	314

Guruch. 7.2. 2011-2015 yillar uchun haydovchilarning yoshi bo'yicha baxtsiz hodisalar sonini taqsimlash
ko'p soni 24 yoshdan 28 yoshgacha bo'lgan haydovchilar orasida sodir bo'lganligi sababli, 18 yoshgacha bo'lgan haydovchilar ishtirokida sodir bo'lgan baxtsiz hodisalarning katta qismini ham ta'kidlash kerak - yiliga barcha baxtsiz hodisalarning taxminan 1%. Belarus Respublikasida qonunga ko'ra, mototsiklni boshqarish huquqi 16 yoshda, avtomobil - 18 yoshda beriladi.
Jadvalda. 7.5. haydovchilarning aybi bilan sodir bo'lgan baxtsiz hodisalarning tarqalishi va ularning oqibatlarining og'irligi to'g'risidagi ma'lumotlarni taqdim etadi.
Ko'rinib turibdiki, baxtsiz hodisalarning asosiy sabablaridan biri tezlikni oshirishdir. Shuni ta'kidlash kerakki, baxtsiz hodisa kamida ikkita sababga ega: asosiy va birgalikda. Masalan, tezlikni oshirish va keskin manevr (yoki sirpanchiq yo'l, akvaplaning).
Jadvalda. 7.6. 2011-2015-yillarda haydovchilarning aybi bilan sodir etilgan baxtsiz hodisalar, shuningdek, haydovchining avtohalokatdan oldin transport vositasini qancha vaqt boshqarganiga qarab, ularni sodir etish oqibatlarining og'irligi to'g'risidagi ma'lumotlarni taqdim etadi.
7.5-jadval
Haydovchilarning aybi bilan sodir bo'lgan baxtsiz hodisalar sonini
va ularning oqibatlarining og'irligini, yo'l harakati qoidalarini buzish turini ko'rsatgan holda taqsimlash.

Buzilish	avtohalokat natijasida jarohatlangan
	2011 yil	2012 yil	2013 yil	2014 yil	2015 yil	2016 yil	2017 yil
						423	397
Ortiqcha	1045	830	604	539	511
	269	220	144	132	103	75	111
Tezlik cheklovi	1227	1010	711	612	611	485 88	463 72
						58	51
Ortiqcha ish,	67	77	72	70	ellik
	22	o'n to'qqiz	20	20	o'n besh	o'n olti	12
g'ildirakda uxlash	76	114	92	92	60	66 3	73 0
	sakkiz	7	3	sakkiz	5
Farlarni o'chirish	bitta	bitta	bitta	bitta	3	—	—
	12	sakkiz	4	o'n olti	6

Jadvalning oxiri. 7.5

Buzilish	avtohalokat natijasida jarohatlangan
	2011 yil	2012 yil	2013 yil	2014 yil	2015 yil	2016 yil	2017 yil
						380	361
Boshqaruv	894	702	577	529	497
	226	181	135	102	124	84	87
mastlik holatida	1053	782	688	622	590	434	396
						-	-
						270	273
To'g'ri yo'q	682	546	436	454	345
	128	127	83	97	84	49	48
avtomobil nazorati	784	601	493	509	383	289	312
						142	141
Avtomobil boshqaruvi	12	o'n to'rt	o'n	sakkiz	sakkiz	ellik 6	5 2 4
toifaga mos kelmaydi	3	4	3	bitta	2
tog'lar	o'n bir	o'n to'rt	o'n bir	sakkiz	7	0	2
						17	23
Avtomobil boshqaruvi	36	21	25	o'n besh	21
	4	4	6	2	6	5	3
nosozliklar bilan	49	34	27	o'n besh	32	32 bitta	23 3
						220	184
	552	400	317	314	257	32 204	23 173
Baxtsiz hodisa joyidan qochib ketgan	94	78	57	ellik	42
	511	349	289	306	239	25	22

Ma'lumki, baxtsiz hodisalar darajasi ­shaxsning psixofiziologik sifatlariga bog'liq - haydovchi, piyoda, tashuvchi va boshqalar Bu erda ijtimoiy (psixologik) komponent uning motivatsiyasini, uning xatti-harakatlarini belgilaydi, bu esa muayyan qarorlar qabul qilishda va Bu ­avvalroq qisqacha ko'rib chiqilgan. Fiziologik komponent inson operatorining imkoniyatlarini belgilaydi va taniqli harakatlar zanjiri bilan bog'liq: vaziyatni baholash - o'z pozitsiyasi va imkoniyatlarini baholash - qaror qabul qilish - buyruqni bajarish. Shu bilan birga, vaziyatni va o'z harakatlarini takroriy, tezlashtirilgan baholash va qarorlarni tuzatish mumkin. Bu harakatlarning barchasi bir zumda amalga oshirilmaydi ­, lekin real vaqt rejimida mavjud bo'lgan haqiqiy vaqtga juda mos keladi va qancha vaqt kamroq ­bo'lsa, xatolik ehtimoli shunchalik katta bo'ladi va vaziyat shunchalik xavfli bo'ladi.

Haydovchilarning aybi bilan sodir bo'lgan baxtsiz hodisalar sonini avtohalokatdan
oldin haydash vaqti bo'yicha taqsimlash

			baxtsiz hodisa (av.)
O'tkazilgan vaqt			vafot etgan (odamlar)
avtohalokatdan oldin haydash			yara	lekin (odamlar)
	2011 yil	2012 yil	2013 yil	2014 yil	2015 yil		2016 yil		2017 yil
	2889	2361	2107	2036	1740		1087		960
1 soat	484	399	299	274	195		110		110
	3291	2680	2425	2300	2014 yil		1246		1086
	267	185	166	61	22		12		to'qqiz
2 soat	68	36	33	sakkiz	5		2		4
	358	233	189	78	37		o'n uch		6
	105	95	41	o'n to'qqiz	o'n besh		2		2
3 soat	o'ttiz	29	sakkiz	4	2		bitta		0
	138	111	62	24	22		bitta		2
	73	ellik	32	12	6		bitta		3
4 soat	25	o'n besh	to'qqiz	3	0		0		0
	83	58	32	o'n to'rt	o'n uch		bitta		3
	37	35	32	4	bitta		0		0
soat 5	o'n uch	7	7	3	3		0		0
	42	51	47	4	2		0		0
	32	17	17	2	bitta		0		0
6 soat	o'n	3	3	bitta	0		0		0
	34	o'n to'qqiz	20	bitta	2		0		0
	to'qqiz	12	4	3	2		0		0
soat 7	2	3	4	0	0		0		0
	sakkiz	o'n besh	4	3	3		0		0
	o'n to'rt	o'n uch	22	4	0		0		0
8 soat	3	2	5	0	0		0		0
	29	o'n sakkiz	o'n to'qqiz	5	0		0		0
	4	4	2	bitta	0		0		0
soat 9	3	0	0	0	0		0		0
	6	4	2	bitta	0		0		0
	6	4	3	bitta	bitta		0		0
10 soat	0	bitta	bitta	0	0		0		0
	7	5	4	bitta	2		0		0
	sakkiz	sakkiz	o'n sakkiz	0	0		0		0
10 soatdan ortiq	bitta	3	4	0	0		0		0
	o'n bir	to'qqiz	24	0	0		0		0

Ko'rinib turibdiki, eng ko'p baxtsiz hodisalar harakatning birinchi soatida sodir bo'ladi, keyin esa baxtsiz hodisalar soni keskin kamayadi va baxtsiz hodisalarning og'irligi pasayadi.
Har bir insonning o'ziga xos xususiyatlari borligi sababli (biri ­yo'lni yaxshi va tez "o'qiydi", lekin asta-sekin qaror qabul qiladi; ikkinchisi - aksincha; uchinchisida buyruqlarni bajarishda muammolar mavjud, to'rtinchisida ko'rish yoki eshitish zaif; kamdan-kam hollarda, kimdir hamma narsani tez va yaxshi bajaradi) , keyin har bir kishiga to'g'ri harakatlar uchun ma'lum, ma'lum vaqt kerak bo'ladi va ma'lum bir transport ­holatida, ayniqsa, vaqt tanqisligi mavjud bo'lganda, har kimdan optimal bo'lmagan harakatlarni kutish mumkin. Mastlik, maqtanish, tajovuzkorlik va boshqalar holatiga kelsak, ular har doim bir ma'noda salbiy rol o'ynaydi va " ­harakatlanish xavfisiz" tushunchasiga mos kelmaydi.
Avtomobil
Avtotransport vositalarining konstruktiv xavfsizligi ­ko'plab standartlar bilan belgilanadi va asosiy xususiyatlardan biri, sifatni baholashning asosiy mezonlaridan biridir. Avtotransport vositalarini, ayniqsa, avtomobillarni loyihalash va ishlab chiqarishda bu masalaga alohida e'tibor berilmoqda. Avtotransport xavfsizligining 3 asosiy turi mavjud: faol, passiv va avtohalokatdan keyingi.