“transport tizimlari va inshoatlari” kafedrasi “Qurilish materiallari va buyumlari”

R
b
 
= 
𝑷
𝑺
Betonning siqilishdagi mustaxkamlik chegarasi uchta namunani sinash 
natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati sifatida hisoblab chiqariladi. Betonning markasi 
(sinfi) tomonlarining uzunligi 150 mm bo‘lgan kub-namunaning siqilishdagi 
mustaxkamlik chegarasi sifatida aniqlanadi. Kub tomonlarining uzunligi 70, 100, 200, 250, 
300 mm bo‘lganda mustaxkamlik chegarasi shunga yarasha 0,85, 0,95, 1,05, 1,08 va 1,1 
koeffitsientlar yordamida aniqlanadi. 
Sinov natijalari quyidagi jadvalga yoziladi; 
Namuna

nomeri
 
Kub-namunaning o‘lchamlari,
Buzuv
chi
 
kuch
, 
 
P,

N
(KgS
) 
Siqilishga mustaxkamlik 
chegarasi, 
R
b
 
= 
𝑷
𝑺
;
MPa(KgS/sm
2
), 
Bo‘yi
, 
a
, 
mm
. 
Eni
, 
v,
 mm
. 
Baland
ligi
, 
h
, 
mm
. 
ko‘ndalan
g
 kesim
 
yuzasi
, 
S
, 
sm
2
 
Hajmi
, 
V
, 
s 
m
3
. 
1 
 
 
 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
14 
 
 

---

Sinov natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati; 
 
Keramzitbeton siqilishga mustaxkamligi bo‘yicha quyidagi markalarga bo‘linadi:
M35, M50, M75, M100 va M150. 
Nazorat savollari 
1. Keramzitbeton o‘zi nima? 
2. Keramzitbeton uchun mayda va yirik to‘ldirgichlar qay tariqa tanlanadi? 
3. Keramzitbeton tarkibini tanlash izchilligini aytib bering. 
4. Keramzitbeton qorishmasini tayyorlash jarayonini aytib bering. 
5. Qorishmaning qatlamlanuvchanlik xossasini aniqlash usulini gapirib bering.
6. Yengil beton qorishmasi qanday tasniflanadi? 
7. Keramzitbeton kub-namunalarini sinash usulini aytib bering. 
8. Keramzitbeton siqilishga mustaxkamligi bo‘yicha qanday markalarga bo‘linadi? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
15 

---

2-Laboratoriya ishi.
Qurilish qorishmalari. Murakkab qorishma tarkibini hisoblash.
Umumiy ma’lumotlar 
Qurilish qorishmasi ratsional tanlangan bog‘lovchi modda, suv, mayda to‘ldirgich 
(qum) va zarur paytlarda qo‘shiladigan mineral, sirtaktiv, kimiyoviy va boshqa moddalar 
aralashmasining qotishi natijasida xosil bo‘lgan sun’iy tosh materialidir. Suvda qorilgan 
shu materiallar aralashmasi toshdek qotib qolishdan oldin qorishma deb ataladi.
Bog‘lovchi modda suvga aralashtirilgandan keyin qorishmaga aylanib, qum 
zarralarini qamrab oladi, ular orasidagi bo‘shliqlarni to‘ldiradi va to‘ldirgich zarralarini 
bamisoli moylab, qorishmaga plastiklik beradi. Qotish jarayonida bog‘lovchi modda qum 
donalarini o‘zaro biriktiradi va sun’iy toshga aylantiradi.
Bog‘lovchi modda qurilish qorishmasining qanday maqsadda ishlatilishi va qotish 
rejimiga qarab tanlanadi. Bog‘lovchi modda sifatida sement, oxak, gips va xokazolardan 
foydalaniladi.
Bir xildagi bog‘lovchi modda qo‘shib tayyorlangan qorishmaga oddiy (oxakli, 
sementli, gipsli) qorishma deyiladi. Bir necha xil bog‘lovchi modda qo‘shilsa, murakkab 
(sement-oxakli, sement-gilli, oxak-gipsli va xokazo) qorishma xosil bo‘ladi.
Zich mayda to‘ldiruvchi qo‘shilgan qorishma murakkab qorishmalar jumlasiga 
kiradi; uning zichligi 1500 kg/m
3
va bundan ortiq bo‘ladi. Zichligi -1500 kg/m
3
dan kam 
qorishmalar yengil qorishma deb ataladi.
Siqilishdagi mustaxkamlik chegarasiga qarab qorishmalar quyidagi markalarga 
ajratiladi: 4, 10, 25, 50, 75; 100, 150, 200 va 300.
Qurilishi qorishmalaridan g‘isht va tosh devorlar, yirik bloklar va panellardan 
binolar qurishda, devorlarning ichki va tashqi sirtlarini suvashda, zavodda devorbop 
panellar xamda yirik bloklar sirtlarini pardozlashda, xonalarning gidroizolyatsiyasi va 
boshqa maqsadlar uchun keng foydalaniladi.