Transport tizimlari

1- rasm. Transport vositasining oldingi qismidagi yoritish qurilmalari va signal 
chirog’lari: 1 - uzoqni va yaqinni yoritish farasi; 2 - gabarit chirog’i; 3 - 
burilishni ko’rsatkichi; 4 – tumanga qarshi fara; 5 - yaqinni yoritish farasi 
Tumanga qarshi fara 4 (oq yoki sariq) avtomobillarda fakultativ, 
tirkamalarda taqiqlangan, juftlab o’rnatish majburiy. Yorug’lik oqimi balandlik 
bo’yicha deyarli “yassi”, lekin yon yo’nalishlarda keng. Joylashishiga talab: 
kenglik bo’yicha - tashqi nuqta avtomobilning tashqi gabarit yuzasidan ko’pi 

---

53 
bilan 400 mm masofada bo’lishi kerak; balandlik bo’yicha - - pastki nuqta yo’ldan 
kamida 250 mm, yuqori nuqta - yaqin yorug’lik faralari yuqori nuqtasidan baland 
emas. Yaqinni yoritish 5 faralari (oq, ikkita), uzoqni yoritish faralari kabi 
vazifaga ega bo’ladi. Joylashish: kenglik bo’yicha – avtomobil gabaritidan ko’pi 
bilan 400 mm, balandlik bo’yicha - minimum 500 mm (faraning pastki nuqtasi), 
maksimum - 1200 mm (yuqori nuqta).
Transport vositaning orqa qismida chirog’larning joylashish sxemasi 6.5- 
rasmda ko’rsatilgan. 
2- rasm. Transport vositasining orqa qismida chirog’larning joylashish 
sxemasi: 
1 – davlat nomer belgisini yoritish fonari; 2 - orqaga yurishning yorug’lik 
fonari; 3 -stop-signal; 4 - gabarit chirog’; 5 - burilishning ko’rsatkich; 6 – 
tumanga qarshi fonar 
Orqa davlat nomer belgisini yoritish 1 fonari, oq hamma transport vositalar 
uchun majburiy bo’ladi, gabarit chirog’larni yoqish bilan bir vaqtda qo’shiladi, 
shuning uchun maxsus yoqilish indikatori kerak bo’lmaydi. O’rnatishning joyi 
bo’yicha maxsus ko’rsatmalar yo’q, lekin majburiy talab nomer belgisining 
joylashish o’rni yoritishi kerak.
Orqaga yurish fonari 2 oq, bitta yoki ikkita, orqaga yurish harakatida yo’lni 
yoritish uchun va bu haqida yo’l harakatining boshqa qatnashuvchilariga xabar 
qilish uchun xizmat qiladi (orqaga yurish uzatmasini qo’shilganda avtomatik 
yoqilishi kerak). Hamma transport vositalar uchun majburiy, tirkamalardan 
tashqari (tirkamalar uchun fakultativ). Joylashishining yo’l ustidan eng kam 
balandligi - 250 mm, maksimal - 1200 mm.
To’xtash signali 3 (qizil) ishchi tormoz bosilganda yoqiladi, odatda juft, 
o’ng va chapi orasidagi eng kam oraliq - 600 mm.
Gabarit chirog’ 4 (qizil, juft) transport vositasi gabarit kengligi chekkasidan 
400 mm gacha masofada, kamida 350 mm balandlikda va yerdan 1500 mm gacha 
(ayrim holllarda - 2100 mm) balandlikda o’rnatiladi.

---

54 
To’xtash signali yoki orqa gabarit chirog’lar bilan (agar ular alohida 
o’rnatilmasa) uchburchak bo’lmagan shakldagi orqa yorug’lik qaytaruvchi 
qurilmalar (ikkita, simmetrik) kombinatsiyalashi-shi mumkin. Ular avtomobillar 
uchun majburiy, gabarit kenglik chekkasidan 400 mm dan ko’p bo’lmagan 
masofada, yo’l ustidan 250 dan 900 mm gacha balandlikda joylashadi.
Burilishning ko’rsatkichi 5 (sariq) xuddi oldidagi singari haydovchining 
o’ngga yoki chapga burilish niyati haqida signal beradi. Joylashishi kenglik 
bo’yicha - transport vositasining yon gabarit tekisligidan 400 mm gacha, 
balandlik bo’yicha - odatda yo’l ustidan 500 dan 1500 mm gacha (alohida 
hollarda – 350 dan 2300 mm gacha).
Ko’rsatkichlar va avariya signali chirog’laridan tashqari hech qanday 
chirog’ pirpiraydigan bo’lishi mumkin emas, pirpiratayotgan tartib sur’ati 
daqiqada 90±30 ga ega bo’lishi kerak. Transport vositasi oldidan hech qanday 
qizil rangdagi yorug’lik tarqatishi kerak emas, shunga o’xshash orqaga hech 
qanday oq rang-dagi yorug’lik tarqatishi kerak emas (orqaga yurish fonaridan 
tashqari).
Standartlar bilan belgilangan ba’zi hollarda, transport vositalari hamma 
tarafdan ko’rinadigan pirpiraydigan chirog’lar (mayoqchalar) bilan jihozlanadi. 
Traktorlar yo’lni harakat yo’nalishida, hamda texnologik operatsiyalar 
bajariladigan bo’shliqni yetarlicha yoritilganli-gini ta’minlaydigan yorug’lik 
faralari bilan jihozlanadi (GOST 12.2.019-86). Traktorlar umumiy foydalanish 
yo’llari bo’yicha harakat qilganida, ularning yorug’lik-signal qurilmalari boshqa 
transport vositalari (avtomobillar, tirkamalar va shu kabilar) uchun mavjud 
standartlarga va qoidalarga mos kelishi kerak.