Transport tizimlari

 
 

---

43 
6-Labarotoriya ishi 
Transport vositasining havfsizligi. Transport vositasining tashqi 
axborotchanligi. Faol havfsizlik.
 
Laboratoriya ishining maqsadi
: Avtomabilning tashqi axboratchanligini 
o’rganish, avtomobilning tashqi axboratchanligi va foal havfsizlikni o’rganish. 
Kerarli asbob va uskunalar:
Millimetrli qog`oz va qora qalam. Yoki 
Kompyuter dasturlarida bajariladi. 
 
Axborotni ta’svirlash vositalari
Eng umumiy ko'rinishda avtomobil va traktorni boshqarish uning harakat 
traycktoriyasini va tezligini, haydovchi boshqarish obycktidan va atrof-muhitdan 
o'zining tuyg'u organlari orqali oladigan axborot asosida, boshqarish organlarning 
yordami bilan, uzluksiz sozlash darayonidan iborat bo'ladi. Bu axborotni 
olishning asosiy kanali - ko'rish. Haydovchi axborotning katta bo'lagini axborotni 
ta’svirlash vositalari (ATV) dan oladi. Axborotni ta’svirlash vositalari har xil 
bo'lishi mumkin: turli ko'rinishdagi analog (o'xshash) va raqamli asboblar, 
displeylar, signal chiroqlar, indikatorlar, yorug'lik tablosi va shunga o'xshashlar. 
Ular haydovchini oldida ko'zga ko'rinadigan joyda bo'lishi kerak. AТVning 
asosiy qismi panelga joylashadi, uni asbobar paneli deb atash qabul qilingan. 
АTV tasnifi. Ма' lumotni kodlash. 
Ma'lumotni aks ettiruvchi yositalar (asboblar, ekranlar, nmemosxcmalar, 
tаblо va boshqalar) operatorga boshqaruy obyekti, texnologiya jarayonining 
borishi, energetik resurslar, avtomatlashtirish vositalarining holati, aloqa 
kanallari уа xarakterlovchi ma'lumotlarni ko'rsatish uchun mo'ldallangan. Bu 
ma'lumotlar operatorga miqdor vа sifat shaklida ko'rsatiladi.
ATVni tanlashdan oldin ma'lumot modellarini yaratishda quyidagi ergonomika 
talablariga e'tibor berish zarur:
- ma'lumot modellari mazmuni bo'yicha boshqaruv obyektlari, tashqi muhit 
vа boshqaruv tizimlarining holatini adekvat aks ettirishi lozirn;
- miqdori bo'yicha ular optimal ma'lumot balansini ta'minlashi va 
ma'lumotning ko'payib yoki kamayib ketishiga olib kelmasligi kerak;
- shakli va kompozitsiyasiga ko'ra insonning ma'lumotni qabul qilish, tahlil 
qilish, baholash imkoniyatlari boshqaruvchi ta'sirlami amalga oshirilishiga, 
mehnat jarayoni vazifalariga mos bо' lishi kerak.
Ma'lumot modelida faqat boshqariluvchi obyektlaming mavdud xossaiari, 
munosabatlari, aloqalari ko'rsatilishi kerak. Bu ma'noda model hayotni sodda 
hokla tasvirlaydi va doimo uning sxemasi hisoblanadi. Ma'lumot modelidagi aniq 

---

44 
va chamalangan ma'lumotlar to'plami operator ma'lumotlami tez, aniq va chuqur 
taxlilsiz qabul qilishini ta'minlashi kerak.