Xalqaro transport koridorlari Xalkaro transport koridorlarining vazifalari: Xalqaro transport koridorlarining mamlakatning milliy xavfsizligiga ta’siri ular bajaradigan funktsiyalarga bog‘liq.
Xalkaro transport koridorlarining to‘g‘ridan-to‘g’ri vazifalari eksport-import trafikiga xizmat ko‘rsatish, shuningdek, xalkaro tranzitdir. Boshka barcha namoyishlar xalkaro va milliy transport koridorlarining milliy xavfsizlik tarkibiy kismlariga ko‘shilgan ta’sirlari bilan ko‘paytiruvchi ta’sirdir.
Ko‘shni davlatlar xech kachon to‘sqinliksiz aloqa muammosiga duch kelmagan. To‘g‘ridan-to‘g‘ri chegaradosh bo‘lmagan davlatlar uchun bu shart juda muximdir. SHu sababli, uzok xalkaro savdo sheriklari chegara to‘siklari, turli xil siyosiy sharoitlar va to‘lovlarni xisobga olgan xolda minimal miqdordagi oralik mamlakatlar bilan yo‘nalishlarni tanlashga harakat kilishadi.
O‘zbekistonga xalqaro tashishlarni amalga oshirish uchun transport kommunikatsiyalari juda kerak. Bizlarga Xind va Tinch okeanlariga va O‘rta va Qora dengizlarga transport koridorlari kerak, chunki dengiz va daryo tashishlari temir yo‘l va avtomobil tashishlarining tariflaridan 30% dan 60% ni tashkil etadi.
O‘zbekiston Respublikasi xalqaro tashish uchun transport koridorlarini rivojlanishi va kengayishi bo‘yicha qanday yo‘llar orqali harakat qilmokda degan savolga quyidagicha javob berish mumkin:
Ikki tomonlama va ko‘p tomonlama bitimlar orqali.
BMT va O‘zbekiston Respublikasi "Buyuk ipak yuli” loyihasi orqali.
TASIS (TASIS) dasturi orqali. Bunda TRASEKA loyihasi mavjud, ya’ni: Evropa - Kavkaz - Osiyo transport koridori. Bu dastur 1993 yildan boshlab amal qilib kelmoqda.
Bugungi kunda qator tashkilotlar Evropa standartlarini joriy etish bo‘yicha yordam ko‘rsatmokdalar, boj protseduralarini va tashishlarni tashkil etish tarmog‘ini garmonizatsiya kilish bo‘yicha ishlarni olib bormoqdalar. Evropaliklar targ‘ibot kilmokdalarki, ya’ni Evropadan Markaziy Osiyo va Xitoyga eng yakin yo‘l - bu Gruziyaning Batumi bandargohidan va keyin Ozarbayjon, Baku - Turkmanboshi paromi, Turkmaniston, O‘zbekiston, Qirg‘iziston, Qozog‘iston orqali Xitoyga. Ular tranzit tashishlar tarmog‘idagi o‘zlarining texnologiyalarin konvensiyalarini tavsiya etmoqdalar.
1999 yilga qadar O‘zbekistondan dengiz va okeanlarning bandargohlarigacha quyidagi transport koridorlaridan foydalanilgan va bugungi kunda ham ulardan foydalanib kelinmokda:
Toshkent - Qizil - O‘rda - Aralsk - Aktyubinsk - Boltiq dengizi bandargohlari.
Toshkent - Buxoro - CHarjau - Bandar - Abbos (Eron) bg dargohi.
Toshkent - Turkmanboshi bandargoxi - Baku - Poti (Gruziya) bandargohi.
Toshkent - CHorjou - Texron - Mersin (Turkiya) bandargohi.
Toshkent - Qo‘ngirot - Beyneu - Astraxan - Rossiya - Ukraina - Evropa.
Bugungi kunda rivojlanayotgan 1-koridor bo‘yicha "UzDEUavto" avtomobillarini yig‘ish uchun barcha uzel va detallar Janubiy Koreyadan Asaka shahriga tashilmokda. SHunisi ahamiyatga egaki, ular Pussan (Janubiy Koreya) bandargohidan Lyaongan (Xitoy) bandargohiga ham dengiz orqali etkaziladi.
Hozirgi paytda 2 ta koridor bo‘yicha O‘zbekistonning 40 foizdan ortiq paxta tolasi Bandar - Abbos (Eron) bandargohiga, keyin Evropa va Osiyo mamlakatlariga etkaziladi.
Afsuski, tranzit uchun yuqori boj to‘lovlari bo‘lganligi tufayli 3-koridor buyicha avtomobil tashishlar amalda qo‘llanilmayapti.
koridor bo‘yicha Mersin (Turkiya) bandargohiga avtomobil tashishlar uning masofasi 4553 kilometrga teng bo‘lishiga qaramasdan nihoyatda faol bo‘lmokda.
koridor buyicha tashishlar fakat tiklanish darajasida.
Bugungi kunda kelajakdagi transport koridorlari deb quyidagilar belgilandi:
Toshkent - Aktau bandargohi - Baku - Poti (Gruziya) bandargohi.
Toshkent - Aktau bandargohi - Volga - Volga Don kanali - Kora dengiz.
Toshkent - Turkmanboshi bandargohi - Astraxan - Rossiya - Evropa.
Toshkent - Kungirot - Astraxan - Novorossiysk bandargohi.
Toshkent - Termiz - Kobul - Karachi (Pokiston) bandargohi.
Toshkent - Andijon - Ush - Saritosh - Irkeshtam - Kashgar (Xitoy)
Toshkent - Termiz - Mazari SHarif - SHebergan - Meymene – Xirot - Mashxad - Bandar Abbos bandargohi ( yoki Texron - Ankara)
Toshkent - Termiz - Mozari SHarif - SHebergen - Meymenya Xirot - Dilorom - Zaxadan (Eron) - CHavaxor bandargohi.
O‘zbekiston Respublikasi uchun – janubiy bandargohgacha eng qisqa masofali Toshkent - Termiz - Qobul - Karachi transport koridori hisoblanadi.
Hozirgi paytda Afgonistonga yuklarni tashish boshlangan.
Respublikamiz uchun muxim transport koridori bo‘lib - Andijon - O‘sh - Saritosh - Irkeshtam – Qashqar magistrali hisoblanadi. Bu Xitoyga eng yakin yo‘l hisoblanadi.
Xitoy, Qirg‘iziston va O‘zbekiston respublikasi o‘rtasidagi xalqaro avtomobil qatnovi to‘g‘risida uch tomonlama bitim 1998 yilning 18 fevralida imzolangan.
O‘zbekiston Respublikasi hukumati davlat avtomobil yo‘llari tarmog‘idan ratsional foydalanishga va ularning rivojlanishiga hamda bizning yo‘llardan chet el tashuvchilarining samarali foydalanishiga muhim ahamiyat beradi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995 yil 11 yanvardagi 11-sonli "O‘zbekiston respublikasi hududiga chet el tashuvchilarining kirishi, unda bo‘lishi, tranzit bilan harakatlanishi va undan chiqib ketishi to‘g‘risida"gi Qarori bilan 12 ta yo‘nalish tasdiqlangan edi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining keyingi 1996 yil 25 dekabrdagi 457-sonli qarori bilan 13 ta yo‘nalish tasdiqlangan.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining keyingi 2002 yil 10 dekabrdagi 433-sonli qarori bilan 36 ta yo‘nalish tasdiqlangan.
