Transport logistikasi

SHimoliy-G‘arbiy yoki uzunligi 4249 km bo‘lgan Toshkent-Brest temir yo‘l yo‘lagi Nukus-Kungrad orqali Rossiyaga, undan Belorussiyaning chegara shahri Brestga olib chiqadigan an’anaviy chiqish yo‘li hisoblanadi. Navoi-Uchquduq-Nukus-Kungrad temir yo‘l uchastkasining ishga tushirilishi bilan temir yo‘l marshrutining uzunligi bir tomondan qisqardi, ikkinchi tomondan esa bu liniya qo‘shni Turkmaniston davlatini kesib o‘tmaydi.
Janubiy-SHarqiy yoki O‘zbekiston-Kozoqiston-Xitoy yoki Toshkent – Almaota –Taldi-Kurg‘on – Drujba- Alashankou –Urumchi va Xitoy portlari Lyaogan- Sindas – SHanxay.
Hozirgi vaqtda bu yo‘lak bo‘ylab Janubiy Koreyadan Asaka shahriga avtomobillarni yig‘ish uchun “UzDEU avto” qo‘shma avtoyig‘ish zavodiga barcha qism va bog‘lamlar tashiladi. Xitoy porti Lyaoganga dengiz orqali Janubiy Koreyaning Pussan portidan yuklar solingan konteynerlar etkazib beriladi. Bu konteynerlardan orqaga qaytishda O‘zbekistondan Janubiy Koreya, YAponiya va boshqa davlatlarga paxta tolasini etkazib berish uchun foydalaniladi.
Drujba – Urumchi – Laogan temir yo‘l uchastkasi bir yo‘lli bo‘lib, unda asosan teplovozlar va tarkibning maksimal og‘irligi 3400 dan 3800 tonnagacha bo‘lgan parovoz tyagalar ishlatiladi.
Dunyo suv xavzalariga chiqishda alternativ yo‘laklar
O‘zbekiston – Qirg‘iston – XXR
Bu transport yo‘lagining uzunligi 315 km. bo‘lib, uning faqat 40 kilometri O‘zbekiston hududi bo‘ylab o‘tadigan, qolgan qismi esa M 41 yo‘lining bo‘lagi hisoblanadigan Andijon – O‘sh – Saritosh – Erkeshtam – Kashgar avtomobil yo‘li bo‘ylab tarixan tarkib topgan marshrutdir. Aytish joizki, O‘sh – Erkeshtam marshruti ikki pereval (CHigir -2406 m va Taldik – 3615 m) orqali o‘tadi, Saritosh – Erkeshtamning bir qismi- 80 km avtomobil harakati uchun yaroqsiz hisoblanib, qayta qurishni talab etadi. Yo‘lak murakkab tog‘li relefli joy bo‘ylab o‘tadi va katta sarmoya kiritishni talab qiladi. Yo‘l infrastrukturasi yaxshi rivojlanmagan.
Agar Evropa kontinentiga chiqish uchun Evroosiyo yo‘lagi eng yaxshi variant bo‘lsa, Janubiy –SHarqiy Osiyo davlatlari va Avstraliyaga chiqish uchun O‘zbekiston – Afganiston – Pokiston yo‘lagi va oxirgi ta’kidlangan alternativ yo‘lak hisoblanadi.
1998 yilda Qirg‘iston va O‘zbekiston rahbarlari tomonidan Qirg‘iston hududidan o‘tadigan O‘sh – Saritosh – Erkeshtam uchastkasida temir yo‘l qurilishi haqida kelishuv amalga oshirilgan edi. Bu yo‘lni qurishdagi barcha sarf-xarajatlarni O‘zbekiston o‘z zimmasiga oldi. Qirg‘iz tomon uzoq vaqt davomida shu magistral bo‘ylab yuklarni o‘tkazishdagi to‘lov hisobiga qarzini to‘laydi.
Ko‘zda tutilgan Toshkent – Andijon – O‘sh – Erkeshtam – Kashqar (XXR) yo‘lagi nafaqat O‘zbekistonning shimol va janubini bog‘laydi, balki Xitoy magistraliga va Xitoy suv yo‘llari orqali dunyo okeanlariga chiqishni amalga oshiradi. Xitoy-Qirg‘iston – O‘zbekiston orqali yuklarni olib borish, an’anaviy etkazishga qaraganda yuklarni etkazish muddatini 10 kunga qisqartirishga imkon beradi. Ayniqsa, O‘zbekistonning Andijon viloyati, Asaka avtoyig‘ish zavodiga mahsulotlarni etkazish va qaytish marshrutida paxta tolalarini olib kelish uchun juda muhimdir.