Transport logistikasi

Mavzu: TOVARLARNI ETKAZIB BERISH TIZIMLARI


Reja

1. 
   SHaxmat jadvalini tuzish.
   
2. 
   YUk oqimi sxemasini (epyurasi)ni qurish
   
3. 
   Avtokorxonajoylashuvpunktinitanlash.
   
4. 
   Bеrilgаn А-Е punktlаri o’rtаsidа to’g’ridаn-to’g’ri tаshish o’rnigа yuk tаshish аvtоmоbil bеkаtlаri tаshkil etib, yuklаrni uchаstkаlаr bo’ylаb tаshishdа yuklаrni еtkаzib bеrish vаqti hisоblаnаdi.
   

1. 
   SHaxmat jadvalini tuzish
   

Topshiriq asosida shaxmat jadvali tuziladi. U yuk oqimlarini o‘rganish va avtoxo‘jalikni qaysi punktga joylashtirishni aniqlash uchun xizmat qiladi. SHaxmat jadvalining qatorlarida yuk jo‘natuvchilar va xuddi shu tartibda ustunlarda yuk qabul qilish punktlari joylashtiriladi. Har bir jo‘natuvchi va qabul qiluvchi bo‘yicha jami jo‘natilgan va qabul qilingan yuklar aniqlanadi. SHaxmat jadvalini tuzishda har xil sinfdagi yuklar birinchi sinfga keltiriladi. Buning uchun yuk hajmi shu yukning ko‘taruvchanlikdan foydalanish koeffitsientiga bo‘linadi:

_st1=1,0 _st2=0,8 _st3=0,6 _zz4=0,5

YUkjo‘natishpunktlari	YUk qabul qilish punktlari va yuk miqdori, ming t.				Jami
	A	B	V	G
A
B
V
G
Jami

2. 
   YUk oqimi sxemasini (epyurasi) ni qurish
   

YUk oqimlari sxema yoki epyura ko‘rinishida tasvirlanishi mumkin. Agar yuklarni yig‘uvchi va tarqatuvchi punktlar bir chiziq ustida yotsa "yuk-masofa" koordinatalarida epyura quriladi, bunda Q_yil ordinata o‘qida, labsissa o‘qida ko‘rsatiladi.
Agar yuk jo‘natuvchi va qabul qiluvchi punktlar bir chiziqda yotmasa, u holda yo‘l tarmog‘i chizmasi ustiga yuk oqimi sxemasi chiziladi.
Epyura va sxema masshtab asosida quriladi. Epyura yoki sxemadagi har bir to‘g‘ri to‘rtburchakning yuzasi shu uchastkadagi tonna-kilometr hisobidagi yuk oborotini ko‘rsatadi, uning hamma maydoni esa tashish amalga oshirilayotgan butun liniyaning yuk oborotini ko‘rsatadi.
YUk oqimi
epyurasi YUk oqimi sxemasi

Б



Q_й3

Q_й6

Q_{й,минг т}



Q_й4

Q_й2



Q _й2



Q_й3



l_{, км}

Q_й1

В

Б

В



А



Q_й5

Q_й1

А



Q_й5

Q_й6



Г


3. Avtokorxona joylashuv punktini tanlash
Avtokorxonani shunday joylashtirish kerakki, bunda nolinchi qatnov masofasi, ya’ni avtokorxonadan birinchi yuk ortish punktigacha va oxirgi yuk qabul qilish punktidan avtosaroygacha bo‘lgan masofa qisqa bo‘lib, masofadan foydalanish koeffitsientini oshirish imkoniyatiga ega bo‘linsin.
Avtokorxona shaxmat jadvalini tahlil qilish natijasida aniqlanadi. Bunda har bir punkt bo‘yicha yuk jo‘natish va qabul qilish yillik yuk tashish hajmlari qo‘shib chiqiladi. YUk tashish hajmi katta bo‘lgan punktda avtosaroyni joylashtirish lozim.
Nolinchi qatnov masofasi 2…4 km masofa oralig‘ida tanlanadi.

T/R	Punktlar	Jo‘natadi, Mingt	Qabul qiladi, mingt	Jami, mingt
1.	A
2.	B
3.	V
4.	G

4. Ratsional marshrutlar tuzish
Ratsional marshrut deganda ish unumi yuqori, tashish tannarxi past va masofadan foydalanish koeffitsienti 0,5dan katta (>0,5) marshrut tushuniladi.
Harakat marshrutlarini tanlashda tashish masofasi, transport vositasi turi va avtomobillarning har ikki tomonga iloji boricha yuk bilan qatnashini ta’minlash e’tiborga olinadi.
Har bir marshrutning sxemasi chizilib, unda yukning nomi va hajmi, punktlar orasidagi masofalar ko‘rsatiladi.

Tаshish shаrtlаri: Аvtоpоеzd rusumi: MАZ-543202-220+MАZ-93802 (q_n=14t)

V_t = 50 km/sоаt; t_d=14 sоаt; t_о-t = 2 sоаt; t_uu = 30 min; t _tush = 1 sоаt

А _______________________________________ Е (to’tsridаn-to’tsri tаshish)

А _______ B ____ V _____ G ______ D _______ Е (uchаstkаlаr bo’yichа tаshish)

To’g’ridаn-to’g’ri tаshishdа yuklаrni еtkаzib bеrish vаqti:

t_q = t_h+ t_о-t+ t_d ; sоаt
Uchаstkаlаr bo’yichа yuklаrni еtkаzib bеrish vаqti:
t_q = t_h+ t_tush + t_uu ; sоаt


Mavzu: YUKLARNI ETKAZIB BERISH TURLARI

Reja

1. 
   Texnik-ekspluatatsion ko‘rsatkichlarning transport vositasi unumiga ta’sirini hisoblash.
   
2. 
   Hisob natijalarini grafik ko‘rinishida tasvirlash va ularni tahlil qilish.
   

1 Ташиш, юкларни ўз вақтида, тўлиқ миқдорда ва сифатини пасайтирмай етказиб бериш
Ташиш ва юкларни ўз вақтида етказиб бериш мижозларни юкларни жўнатишга ва қабул этишга бўлган талабларни ўз вақтида, бажарилиши билан чамбарчас боғлиқ. Масалан, сабзавот маҳсулотларини қишлоқ хўжалигида улар сақлаш жойларига ва бошқа жойларга ташиш йил фаслининг аниқ вақтида бажарилади. Бундай шартни бажармаслик уларни бузилишига олиб келиб, ташишни мақсадсизликга олиб келади. Ташишни ўз вақтида бажариш шартномада ёки режада белгиланади.
Ташишни ўз вақтида бажариш юклар характери билан боғлиқ бўлиб, у амалда юкни жўнатиш жойидан етказиб бериш жойига сарфланган амалдаги вақти билан аниқланади. Бу вақтда жўнатиш жойидаги ортишни кутиш, яъни юк қабул этилгандан жўнатишгача бўлган вақт ва туширилувчи жойдаги юк эгасига топширишга бўлган кутиш вақтлари ҳам қўшилади.
Юкларни ўз вақтида ташиш ва уларни ўз манзилига етказиб бериш транспорт иши ташкилотчиси ва мижозлар иш режимлари тўла мувофиқлаштириш асосида бажарилади.
Юкларни манзилларига ўз вақтида етказиб бериш автотранспортни эксплуатация қилиш нихоятда зарур омили ҳисобланилади. Айни вақтни камайтириш юк эгалар ва бошқа мижозни уни қабул қилиб олиш операциялари ҳамда ортиш-тушириш ишларини рационал ташкил этиш ва ТВ ҳаракат тезликлари билан тўла боғлиқдир. Юкларни манзилларига ўз вақтида етказиб беришга транспорт ташкилотлари билан бирга мижозлар бир хилда алоқадордирлар. Етказиб бериш вақтларини тежаш учун моддий рағбатлантириш лозим.
Юк улар эгаларига бузилтирилмасдан, захмат етказмай ва миқдоран камайтирилмасдан етказилиши лозим. Автотранспорт корхоналари ташиш жараёнида юкларни тўла-тўкис ва сифатини пасайтирмай ташиб беришга тўла жавоб берадилар. Мабодо юклар қисман ёки тўла миқдорда йўқотилса ҳамда уларнинг сифати бузилса, юкни эгасига топширишда акт (далолатнома) тузилади.
Автотранспорт саройи мижозга амалдаги камомадга ёки сифати бузилганлигига жарима тўлашлари лозим. Бундай жарима миқдори товар бахосини камайиши ёки камомади миқдорида, аммо товарнинг кўрсатилган нархидан баланд бўлмаслиги керак.
Табиий офатлар ёки ташилаётган юк хусусияти билан боғлиқ ёки уларни ортиш-тушириш шартлари мижозлар томонидан риоя қилинмаслик натижаларидаги камомад, сифати пасайишига транспорт ташкилоти жавобгар эмас.
Юкларни ташишда қисман бузилишидан сақлаш, баъзида эса тўла бузилишидан сақлаш уларни транспорт воситаси кузовига тўғри жойлаштириш билан боғлиқ бўлади.
Қуйидаги ташишларда юкларни сақлаб боришга автотранспорт саройлари жавоб бермасликлари мумкин:
- ташиладиган юкларни махсус шахслар қўриқлаб бориши лозим бўлса (қимматбахо металл, тош, заргарлик буюмлари ва шу кабилар);
- ташиладиган юклар йўлда қаровни талаб йға (қора моллар, паррандалар);
- агар ташилаётган юк таралари бузуқ бўлса;
- ташиладиган юклар алоҳида шароит талаб (хавфли юклар, махсус упаковка этилмаган шиша ва фарфор буюмлар ва ҳ.к.) ёки хусусиятига кўра бузилувчи юклар.

Transport vositasi kunlik unumi quyidagi formulalar orqali aniqlanadi:

t;


tkm;

bu erda: T_ish – transport vositasi ish vaqti, soat;

q_n - transport vositasi nominal yuk ko‘tarish qobiliyati, t;
_st - yuk ko‘tarish qobiliyatidan foydalanish statik koeffitsienti;
 - bosib o‘tilgan masofadan foydalanish koeffitsienti;
V_t - o‘rtacha texnik tezlik, km/soat;
t_o-t - yuk ortish-tushirish vaqti, soat;
l_yuk- yukli qatnov masofasi, km.
TopshiriqT/R

Avtomobilrusumi	Tish, soat	Vt,km/soat		st	to-t , soat	qn, t

a) yukli qatnov masofasi o‘zgarishining transport vositasi kunlik unumiga ta’siri (t, tkm)

Transportvositasiunumi	lyuq, km
	5	10	20	30	40	50	60
Qk, t
Rk, tkm

b) texnik tezlik o‘zgarishining transport vositasi kunlik unumiga ta’siri (tkm)

lyuq, km	Vt, km/soat
	20	25	30	35	40	45	50
5
30
60

Topshiriqda berilgan V_tning kiymati o‘rniga jadvalda ko‘rsatilgan 20,25,...,50 km/soat tezliklar uchun R_k hisoblanadi

v) masofadan foydalanish koeffitsienti o‘zgarishining transport vositasi kunlik unumiga ta’siri (tkm)

lyuq, km	
	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1
5
30
60

Topshiriqda berilgan  ning qiymati o‘rniga jadvalda ko‘rsatilgan 0,4; 0,5;...; 1,0 qiymatlar uchun R_k hisoblanadi.

g) yuk ko‘taruvchanlikdan statik foydalanish koeffitsienti o‘zgarishining kunlik ish unumiga ta’siri (tkm)

lyuq, km	
	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1
5
30
60

Topshiriqda berilgan _st ning qiymati o‘rniga jadvalda ko‘rsatilgan 0,4; 0,5;...; 1,0 qiymatlar uchun R_k hisoblanadi.

d) yuk ortish-tushirish vaqti o‘zgarishining kunlik ish unumiga ta’siri (tkm)

lyuq, km	tO-T , S
	0,1	0,3	0,5	0,7	0,8	1	1,2
5
30
60

Topshiriqda berilgan t_o-t ning qiymati o‘rniga jadvalda ko‘rsatilgan 0,1; 0,3;...; 1,2 soat qiymatlar uchun R_k hisoblanadi.

e) ish vaqti o‘zgarishining kunlik ish unumiga ta’siri (tkm)

lyuq, km	TISH, soat
	6	7	8	9	10	11	12
5
30
60

Topshiriqda berilgan T_ish ning qiymati o‘rniga jadvalda ko‘rsatilgan 6,7,...,12 soat qiymatlar uchun R_k hisoblanadi.

j) taransport vositasi yuk ko‘taruvchanligi o‘zgarishining kunlik ish unumiga ta’siri (tkm)

lyuq, km	qn , t
	1	3	5	7	9	11	13
5
30
60

Topshiriqda berilgan q_í ning qiymati o‘rniga jadvalda ko‘rsatilgan 1,3,...,13 t qiymatlar uchun R_k hisoblanadi.