Тўра Сулаймон ижодий меросида халқ мақолларининг ўрни ва диний, эртак ва афсона қаҳрамонларининг таъсири

Лайлу наҳор сени излаб ер-осмондин тополмасман (Тополмасман).
Тоҳир-Зуҳро деганда
Тоҳир-Зуҳро, ёр-ёр, Тоҳир-Зуҳро.
Бири соп олтин бўлса,
Бири нуқра, ёр-ёр, бири нуқра (Ёр-ёр).
Тунни сутдек ёруғ қилган
Тўлин ойнинг шуъласи.
Зуҳро бўлса, Тоҳир унинг
Бир умр парвонаси. (“Қораялоқ” достони)
Маълумки, “Тоҳир ва Зуҳра”да азалий мавзу – муҳаббат, юрт қайғуси, инсоний туйғуларнинг олтин силсиласи мужассам топган бўлиб, бу муаммо ҳамма замон ва ҳамма халқлар учун ўз қийматини йўқотмаган. Ўзбек халқининг фарзанд ташвиши билан яшаши, ўзига муносиб меросхўр қолдириши, эл-юрт назарида бўлиши, улусга шафқат қилиши каби давлат тутуми айнан ана шу асарда мавжудлигини яхши англаган шоир унинг бош қаҳрамонларини ижодининг гултожига айлантиради.
Улуғ шоир Абдулла Орипов айтганидай, “Халқ оғзаки ижодига беписандлик адабиётдан йироқликликдир”⁴. Тўра Сулаймоннинг бадиий маҳорати шундаки, у халқ оғзаки ижодини пухта ўрганиб, уларни ўз асарларига силлиқ сингдира олган. Шоирнинг халқ адабиётини теран англашида халқ ижоди, халқ китобларини яхши билган зукко ота-онасининг хизмати катта бўлган. “Айниқса отамдан эшитган эртакларим орасида “Болдирбой” деган эртакни бошқача меҳр билан ёқтирганман”,– деб эслайди шоир⁵. Халқ оғзаки ижодиёти намуналарига хос самимиятнинг очиқ ифодаси, соддалик ва табиий оҳангдорлик ёки рангинликдан илҳомланмаган санъаткорни топиш мушкулдир⁶.
Ҳақиқатан, бадиий асарнинг мазмуни, ғояси образли тил туфайли вужудга келиши натижасида асарнинг эстетик моҳияти ошади. Шунга кўра, бадиий адабиёт тили образли тил бўлиб, коммуникатив функция бажариш билан бирга, кишига эстетик завқ ҳам бағишлайди. Бадиий адабиёт тили адабий тилга бевосита таъсир қилиб, тил маданиятини ўсишини, ривожланиб боришини таъминлаб туради.
Шоир шеърияти халқ оғзаки ижодидан достон, мақол, эртак, афсона, шунингдек, мумтоз адабиётнинг илғор анъаналарини ўрганиш ва ўзлаштириш асосида ривожланган. Тўра Сулаймон меросида халқ оғзаки ижодига хос бирлик, образ ва воқелик доимо шоирнинг бадиий-эстетик мақсад ва вазифаларига уйғун келган.

1^ Бердиёров Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тилининг паремиологик луғати. – Тошкент: Ўқитувчи, 1984. – Б. 11.

2^ Шарипова Л. XX асрнинг иккинчи ярми ўзбек шеърияти бадиий тараққиётида фольклор: Фил. фан-ри д-ри (DSc) дисс...автор-ти. – Тошкент, 2019.

3^ Йўлдошев Б. Бадиий матн ва унинг лингвопоэтик таҳлили. – Тошкент, 2007.

4^ Орипов А. Танланган асарлар. 4 жилдлик. – Тошкент, 2001. 4-жилд. – Б. 74.

5^ https://arboblar.uz/

6^ Ашурова Г. Абдулла Орипов шеъриятида анъана ва бадиий маҳорат. Фил.фан.номз-ди. дисс...ав-ти. – Тошкент, 2008. – Б. 9.