Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

Internet magazinlar. 
Elektron internet magazinlarning axborot 
texnologiyalari Internetdan foydalana oluvchi xaridorga uyidan 
chiqmasdan turib turli firmalarning tovar va hizmat navlari bilan 
tanishishga, ularning sifati va narxi bo‘yicha axborot olishga, internet 
orqali to‘lovni amalga oshirishga va uyga yetkazib berish bilan xarid 
qilishga imkon beradi. Umumiy holda Internet-magazinning asosiy 
vazifalari xaridorga-axborot xizmatini ko‘rsatish, buyurtmalarni ishlash, 
to‘lovlarni amalga oshirish hamda turli statistik axborotlarni yig‘ish va 
tahlil qilish. 
Internet-magazinni boshqarish sxemasi 5.3-rasmda keltirilgan 
5.3-rasm.
 Internet-magazinni boshqarish sxemasi 
Bu sxemada: 

---

74 
•
Web-server – tushgan so‘rovlarni taqsimlaydi, foydalanishni 
chegaralaydi; 
•
Ilovalar serveri – barcha tizim ishlashini, xususan Internet-magazin 
biznes mantig‘ini boshqaradi; 
•
MBBT ilovalar, mijozlar, schyotlar va hokazo xususidagi axborotni 
saqlashni va ishlashni amalga oshiradi. 
Internet-magazinning ta’minoti Web-vitrinanikiga qaraganda 
qimmatga tushsada, uning imkoniyatlari juda keng va rentabelligi 
yuqori. Undan tashqari, axborotning dinamik ishlanishi va ma’lumotlar 
bazasining mavjudligi evaziga Internet-magazin har bir ro‘yxatdan 
o‘tgan xaridor bilan individual ishlash imkoniyatiga ega. 
An’anaviy tijorat va elektron tijorat o‘rtasidagi bog‘liqlik. 
An’anaviy tijorat bozorida bo‘lganidek, elektron tijorat 
bozorining asosiy ishtirokchilari tashkilot, ta’minotchilar va tovar hamda 
xizmatlar iste’molchilardir. Elektron bozorda korxona muvaffaqiyatli 
faoliyat yuritishi uchun u rivojlangan korporativ axborot tizimiga ega 
bo‘lishi kerak. Bu tizim asosiy biznes jarayonlarni qo‘llab-quvvatlanadi 
va internetga chiqish uchun kichik tizimga ega. U orqali elektron biznes 
sohasida tashkilot o‘z vazifalarini amalga oshiriladi. 
Ishlatilayotgan resurslar va dasturiy muhitning yuqori tezlikdagi 
o‘zgarishini hisobga olgan holda zamonaviy tashkilotni samarali 
boshqarish ancha murakkab vazifa hisoblanadi. Bu vazifaning yechimi 
korporativ axborot tizimlari tomonidan amalga oshiriladi. 
Bunday tizimlar mavjud biznes jarayonlarni qo‘llab-
quvvatlanishi, hamda boshqaruvning strukturasi va usullariga mos 
kelishi kerak. Elektron biznes nuqtai nazaridan zamonaviy axborot 
tizimlarini ma’lumotlar bazasini boshqarishning zamonaviy tizimlarini 
qo‘llash imkoniyati bilan server-mijoz arxitekturasi asosida amalga 
oshirish maqsadga muvofiqdir. Bundan tashqari ular har xil nazorat 
usullari va axborot resurslaridan foydalanishni cheklash yordamida 
xavfsizlikni ta’minlashi, taqsimlangan axborotni qayta ishlashni qo‘llab-
quvvatlashni, ochiq standartlar evaziga turli xil operativ mustaqil 
funksional bloklardan qurilishning modul prinsipi, shuningdek, internet 
va internet texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlashni ta’minlashi zarur. 

---

75 
Korporativ axborot tizimlarida tashqi iqtisodiy muhit bilan aloqa 
elektron biznes qarorlari – interaktiv Web-vakolatxonalar va portallari 
bilan integratsiya hisobiga ta’minlanadi. Web-vakolatxonalar 
(korporativ vakolatxona) deb, birinchi navbatda reklama-marketing 
vazifalarini hal qiluvchi internet tarmog‘idagi korxona sayti tushuniladi.
Web-vakolatxona odatda korxona haqida axborotga ega bo‘ladi: 

korxonaning rivojlanish tarixi; 

yangiliklar va press-relizlar; 

korxona tomonidan taklif qilinadigan tovar va xizmatlarning 
asosiy ko‘rinishlari haqida ma’lumot; 

sohadagi faoliyati haqida axborot, distribyutor va diler 
tarmoqlari va boshqalar. 
Masalan, integratsiyalashtirilgan korporativ axborot tizimlarida 
ta’minot tizimi (