Tosnkent moliya instituti u. K. Yakubov, yo. S. Ilxamova, M. I. Azizova elektron tijorat

 
 
5.1-rasm. 
Elektron biznesni tashkil etish asosiy modellarining o‘zaro 
munosabati
Ushbu elektron biznes tizimini tashkillashtirishning modeli 
soddalashtirilgan tarzda 5.1- rasmda keltirilgan. 
 
5.2- rasm.
Elektron biznesni tashkil etishning biznes–biznes modeli
Biznes
-
jarayon 1
 
Internet
 
shlyuzi
 
Biznes-
jarayon
 2
Internet
 
shlyuzi
 
 
Internet
 
(EDI) 
Iste’molchi
- 
kompaniya
Biznes
 
Iste’molchi
- 
ma’muriyat
Biznes
 
(biznes)

---

69 
Biznes-biznes ko‘rinishidagi modellarda yetkazib beruvchilarning 
hisob va to‘lovlari buyurtmalar uchun tarmoqni qo‘llovchi ikki firma 
(yoki kompaniya) biznes jarayoni to‘liq avtomatlashtirilgan o‘zaro 
aloqalar sxemasida amalga oshiriladi. Shlyuzlar yordamida biznes 
jarayonlarining Internet tizimi (tashqi muhit) bilan avtomatik aloqasi 
ta’minlanadi.
Biznes-biznes modelining ajralib turvchi belgilari quyidagilardan 
iborat:
1. Internetning biznes tizimidan avtomatik ravishda ajralib 
chiqishini ta’minlovchi shlyuzning mavjudligi; 
2. Biznes jarayonida va firma (kopaniya)ning ish jarayonida 
kirish/chiqish ma’lumotlarining to‘g‘ridan-to‘g‘ri integratsiyasi; 
3. Berilayotgan ma’lumotlarning yagona standarti - EDI 
(Elektronic Data InterExchange)dan foydalanish; 
4. Firmalar elektron biznes tizimidagi ishtirokchilarning teng 
huquqlilik xarakteriga ega ekanligi (distribyutor-diler, ishlab 
chiqaruvchi – yetkazib beruvchi kabi ierarxiyaning yo‘qligi). 
B2C andozasidan korxona o‘z mahsulot va xizmatlarini bevosita 
yakuniy iste’molchiga sotayotganida foydalaniladi. Konseptual nuqtai 
nazardan bu andoza oldingiga nisbatan aniqroq va keng omma uchun 
tushunarliroq, shuning uchun ham hozirda u ommaviy axborot 
vositalarida eng ko‘p tarqalgan. Bu andoza doirasida ishlaydigan yirik 
korxonalarga misol bo‘lib, 
Amazon.com
hisoblanishi mumkin, u dunyo 
bo‘yicha 30 mln.dan ortiq mijozga ega bo‘lgan, kitoblarni ulgurji sotuvi 
bilan shug‘ullanuvchi amerika firmasi. O‘z faoliyatini kengaytirish 
jarayonida 
Amazon.com
dunyoning 
istalgan 
mamlakatidagi 
iste’molchilarga mahsulot yetkazib berishni ta’minlaydigan sotuv 
tarmog‘ining yangi andozasini yaratdi. 
B2S mos hududda to‘lovlarni amalga oshirish imkoniyati va 
Internetga ulanish masalalarini yechish sharti bilan yirik shaharlar va 
uzoqroq hududlarda yashovchi iste’molchilar orasida mahsulot va 
xizmatlarga yetishishdagi farqni tenglashtirishga imkon beradi. 
B2B va B2S orasida prinsipial farq mavjud. Buni quyidagi 
jadvalda yaqqol ko‘rishimiz mumkin. 

---

70