Toshloq tumani



Download 3,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/98
Sana21.01.2022
Hajmi3,88 Mb.
#396942
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   98
Bog'liq
f1

4. Darsni yakunlash. 
       5. Uyga vazifa: test yechish tematik axborotnomalardan
 
Tayyorladi:          _________________________ 
Tekshirdi: O‘TIBDO‗ :   __________ _________________________   
  ―_____‖____  201  y. 


Toshloq tumani 
Sana:_____________ 
44-mashg‘ulot 
Dars mavzusi
.     
 Trigonometrik aylana. Trigonometrik funksiyalar.
 
Dars  maqsadlari
:      o‗quvchilarga  trigonometrik  aylana.  trigonometrik  funksiyalar  ni 
o‗rgatish, ularning fanga qiziqishlarini oshirish. 
                                     
                
Darsning  borishi

      
1. Tashkiliy qism. 
      2. Trigonometrik aylana. Trigonometrik funksiyalar. 
Trigonometriyada  qulay  bo‗lishi  uchun  markazi  to‗g‗ri  burchakli  koordinatalar 
sistemasi  markazida  joylashgan  hamda  radiusi 
R
=1  ga  teng  bo‗lgan  trigonometrik 
aylanadan  foydalaniladi.  Koordinata  o‗qlari  birlik  aylanani  to‗rtta  koordinata 
choraklariga bo‗ladi. Ularning tartib raqamlari rasmda ko‗rsatilgan. 
 
2-rasm. 
 
Boshlang‗ich qo‗zg‗almas 
OA
 radius barcha burchaklarning boshlang‗ich tomoni 
hisoblanadi.  Qo‗zg‗aluvchan  radius 
OB
  esa  barcha  burchaklarning  oxirgi  tomoni 
bo‗ladi.  Har  qanday 

  haqiqiy  songa  qo‗zg‗aluvchan 
OB
  radiusning  qo‗zg‗almas 
OA
 
radius  bilan  tashkil  qilgan  radianlarda  o‗lchanuvchi 

  burchagi  mos  keladi.  Teskari 
tasdiq bir qiymatli bo‗lmaydi, ya‘ni, 
OB
 qo‗zg‗aluvchan radiusning har bir holatiga bu 
holatga  mos  keladigan  cheksiz  ko‗p 

  burchaklar  mavjud  bo‗ladi.  Bu  burchaklar 

+2

.
k
 formula yordamida aniqlanadi, bu yerda 
k
=0, 

1, 

2, … 
OB
  radius  qaysi  chorakda  yotsa,  unga  mos 

  burchak    shu  chorakka  tegishli 
bo‗ladi. Masalan, 

 o‗tkir burchak, ya‘ni 
2
0




 bo‗lsa, u birinchi chorakka 
tegishli
 
deyiladi. 
Oxirgi  tomonlari  gorizontal  yoki  vertikal  diametrlarda  yotgan  burchaklar  odatda 
hech  bir  chorakka  tegishli  bo‗lmaydi.  Shunday  qilib, 







k
k



2
2
,
2
  yoki 


k
k

2
90
,
360




  oraliqda  o‗zgaruvchi  burchaklar  birinchi  chorakda, 








k
k




2
,
2
2
 
oraliqdagi  burchaklar  ikkinchi, 








k
k




2
2
3
,
2
,  yoki 


k
k








360
270
,
360
180
 
oraliqdagi  burchaklar  uchinchi  va 


k
k








360
360
,
360
270
  oraliqda  o‗zgaruvchi 
burchaklar to‗rtinchi chorakka tegishli bo‗ladi. 
Uzunligi  birga  teng 
OB
  qo‗zg‗aluvchan  radiusning  trigonometrik  aylanadagi 
holatiga mos burchakni 

 bilan belgilaymiz.  


Toshloq tumani 
 
3-rasm. 
 
B
 nuqtaning koordinatalarini 
x
 va
 y
 bilan belgilaymiz.  
1.
 
R
 radius  ordinatasi 
y
 ning shu radiusga nisbati 

 burchakning sinusi deb 
ataladi:   
R
y


sin

2.
 

  burchakka  mos 
R
  radius  absissasi 
x
  ning  shu  radiusga  nisbati 

 
burchakning kosinusi deb ataladi:  
R
x


cos

3.
 

  burchakka  mos 
R
  radius  ordinatasi 
y
  ning 
x
  absissasiga  nisbati 

 
burchakning tangensi deb ataladi:  
x
y
tg



4.
 

 burchakka mos 
R
 radius absissasi 
x
 ning uning 
y
 ordinatasiga nisbati 

 
burchakning kotangensi deb ataladi:  
y
x
ctg



OB
  qo‗zg‗aluvchan  radius  uzunligi 
R
=1  bo‗lganligi  uchun  sinus  va  kosinus 
funktsiyalar uchun quyidagi ifodalar o‗rinli bo‗ladi: 
 
.
cos
;
sin
x
y




 
 
 
5.3.  Trigonometrik  funktsiyalarning  qiymatlar,  aniqlanish  sohalari  va  ularning 
ishoralari. 
 
Uzunligi 
R
=1  bo‗lgan  qo‗zg‗aluvchan 
OB
  radiusning  gorizontal  va  vertikal 
diametrlarda  egallagan  holatlari  uchun 
B
  nuqtaning  koordinatalarini  rasmda 
tasvirlaymiz. 
 
4-rasm. 


Toshloq tumani 
 
Rasmdan  ko‗rinadiki 
B
  nuqta  absissasi  va  ordinatasi  mos  holda 
1
1
,
1
1






у
х
 
qiymatlarni  qabul  qiladi.  U  holda  sin

=
x
  va  cos

=
y
  bo‗lgani  uchun 
1
sin
1




  va 
1
cos
1






  burchak  ixtiyoriy  sonlarni  qabul  qilganligi  sababli  sin

  va  cos

  funktsiyalar 






 oraliqda aniqlangan. 
tg

 funktsiya burchakning 
...
,
2
,
1
,
0
,
2








k
k
 dan boshqa barcha qiymatlarida 
aniqlangan. 
ctg

 funktsiya esa burchakning 
k



 dan boshqa barcha qiymatlarida aniqlangan. 
sin

  va  cos

  funktsiyalarning  koordinata  choraklaridagi  ishoralari  mos  radius 
ordinatasi va absissalarining shu chorakdagi ishoralariga mos keladi.  
tg

  va  ctg

  funktsiyalarining  ishoralari  qaysi  chorakda 

  burchakka  mos  radius 
uchining  koordinatalari  bir  xil  ishorali  bo‗lsa  -  musbat,  turli  ishorali  bo‗lsa,  shu 
chorakda manfiy bo‗ladi.

Download 3,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   98




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish