|
а) иқтисодиёт ва ижтимоий соҳанинг устувор йўналишла-
рида давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш бўйича тар-
моқ дастурларини ишлаб чиқишда иштирок этиш соҳасида:
давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш дастурларини ва
лойиҳалар концепцияларини ишлаб чиқишда вазирликлар, идора-
лар ва хўжалик бирлашмаларига кўмаклашади;
217
давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш бўйича стратегик
вазифаларни аниқ билиш ва амалий ечимларни ишлаб чиқиш асосида
иқтисодиёт ҳамда ижтимоий соҳанинг устувор йўналишларида
давлат-хусусий шерикликни комплекс ривожлантириш дастурларини
ишлаб чиқиш, шакллантириш ва келишишда иштирок этади;
давлат-хусусий шериклик соҳасидаги лойиҳаларни тайёрлаш
ва амалга ошириш учун маслаҳатчиларни жалб қилишда, шунинг-
дек, ушбу мақсадлар учун молиявий ресурсларни топишда давлат
шерикларига кўмаклашади;
давлат-хусусий шериклик механизмларини жорий қилиш учун
истиқболли тармоқларни ва устувор йўналишларни тизимли таҳ-
лил қилади ҳамда натижалари бўйича давлат-хусусий шерикликни
янада ривожлантириш юзасидан Ўзбекистон Республикаси Вазир-
лар Маҳкамасига таклиф киритади;
давлат-хусусий шериклик лойиҳаларини ишлаб чиқади, шу-
нингдек, вазирликлар, идоралар ва хўжалик бирлашмалари томо-
нидан ишлаб чиқиладиган давлат-хусусий шериклик лойиҳаларини
келишади;
Мазкур лойиҳаларни амалга оширишда Франция, Жанубий
Корея, Бирлашган Араб Амирликлари, Саудия Арабистони, Туркия,
Ҳиндистон
каби мамлакатларнинг йирик ва тажрибалари инвес-
торлари шаффоф ва холис шартларда тендерда ютган ҳолда тегиш-
ли соҳаларни жаҳон стандартларига мос ва хос равишда
ривожлантиришда ҳисса қўшишмоқда.
Транспорт инфратузилмаси объектларини - йўллар, кўприк-
лар, туннеллар, портлар, аэропортларни яратиш, ривожлантириш ва
улардан фойдаланиш тарихан давлатнинг мутлақ ваколати ҳисоб-
ланган. Бироқ, сўнгги йилликларда вазият ўзгарди.
Иқтисодиётни ривожлантириш шароитида инфратузилма си-
фатига қўйиладиган талабларнинг ўсиши билан давлат бошқаруви
тизимига объектив равишда хос бўлган бюджет тақчиллиги ва
ташкилий камчиликлар тобора кучайиб бормоқда. Шу билан бирга,
ушбу соҳада тўлиқ хусусийлаштиришни қўллашга уринишлар, қои-
да тариқасида, муваффақиятциз бўлади, чунки хусусий мулкдорлар
хусусийлаштирилган корхоналарнинг давлат йўналишини сақлаб
қолиш ҳақида қайғурмасдан, фақат фойда олиш манфаатларини
кўзлайдилар.
218
Шу сабабли жаҳон амалиётида давлат-хусусий шериклик
(ДХШ) механизмлари янада кенг тарқалмоқда, бу эса 100 фоиз
давлат хизматларини кўрсатиш ва тўлиқ хусусийлаштириш ўрта-
сидаги "оралиқ" ечим ҳисобланади.
ДХШ жаҳон иқтисодиётида давлат ва хусусий секторнинг
яқинлашиб келаётган ҳаракатининг ўсиб бораётган тенденциясини
акс еттиради ва нафақат транспортда, балки енергия, сув таъми-
ноти, коммунал хизматлар ва бошқа соҳаларда ҳам муваффақиятли
қўлланилади.
ДХШдан
фойдаланиш
натижасида
давлат
қуйидагиларга қодир:
- анъанавий равишда фақат бюджетдан молиялаштириш соҳа-
сига тегишли бўлган соҳаларга қўшимча хусусий инвестицияларни
жалб қилиш;
- хусусий шерикни бозорда ишлаш масалалари билан таъмин-
ловчи давлат органларининг енг типик маъмурий функцияларига
саъй-ҳаракатларни жамлаш;
- хусусий сектордан енг яхши бошқарув кадрлари, техника ва
технологияларни жалб етиш;
- хусусий шерик билан харажатлар ва рискларни тақсимлаш;
- бозорга йўналтирилганлик ва хусусий шерик тажрибаси ор-
қали самарадорликни ошириш, лойиҳани амалга ошириш муддат-
ларини қисқартириш ва охирги фойдаланувчиларга хизмат кўрса-
тиш сифатини ошириш.
Хусусий капитал, ўз навбатида, қуйидаги имтиёзларни олади:
- доимий талаб мавжуд бўлган давлат хизматлари секторига
кириш имконияти;
- давлат ҳамкорлигисиз инвестициялар учун жозибадор бўл-
маган лойиҳаларда иштирок этиш;
- харажатлар ва рискларни давлат билан бўлишиш;
- лойиҳанинг энг кам рентабеллиги, инвестициялар рентабел-
лиги, шунингдек, лойиҳа муваффақиягциз амалга оширилган тақ-
дирда инвестицияларнинг қисман ёки тўлиқ қайтарилишининг
давлат кафолатлари.
ДХШнинг асосий хусусияти шундан иборатки, инфратузилма
объектлари, шу жумладан, янги ташкил етилаётган объектлар
давлат мулкида сақланиб қолади ва уларнинг жамоат мақсадларида
219
фойдаланиш кафолатланади. Давлат хизмат кўрсатиш сифати,
ҳажми ва нархлари устидан ҳам тўлиқ назоратга эга.
Муҳим масала - томонлар ўртасида рискларни оптимал тақ-
симлаш. Лойиҳа билан боғлиқ техник, ишлаб чиқариш ва бозор
хатарларининг аксарияти одатда хусусий шерик, сиёсий, ҳуқуқий
ва макроиқтисодий рискларни еса давлат ўз зиммасига олади.
ДХШ асосидаги лойиҳалар ташкилий жиҳатдан етарлича
мураккаб. Бундай лойиҳаларда давлат органи ва хусусий шерикдан
ташқари (баъзан улар бир неча бор) банклар, суғурта компанияла-
ри, ҳудудий давлат органлари ва халқаро ташкилотлар иштирок
этиши мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
