Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti “Kimyoviy texnologiya” kafedrasi

termorelaksatsiyalanadi.
Barcha 
tolalar ichida yorug„lik ta‟siriga o„ta chidamli tola hisoblanadi, issiqlik izolyasion 
xossasiga ega. Ko„p hollarda jun bilan birgalikda ishlatiladi. Bu polimerdan 
olingan tolaning bo„yaluvchanligi yomon bo„lganligi, zich strukturali va o„ta 
gidrofobligi sababli akrilonitrilni boshqa monomerlar bilan sopolimerlari asosida 
tola olinadi va nitron nomi bilan chiqariladi. 
Dunyoda PAN tolalar nitron, orlon, akrilan, kreslon, zefran, drolon, 
valkrilon, prelan, pan, kurtel nomlari bilan ishlab chiqariladi. Tarkibida boshqa 
monomerlarni 15% dan ko„p bo„lmagan tolalar PAN tarkibiga kiritiladi. Sopolimer 
tarkibiga kiruvchi boshqa polimerlarning miqdori 15% dan oshmasligi lozim, aks 
holda PAN tola o„zining qimmatbaho xossalarini saqlab qolmaydi. Qo„shiladigan 
monomerlarni ba‟zilari tolaga bo„yaluvchanlikxossasini bersa, boshqalari tola 
strukturasini g„ovaklashtiradi. O„zbekistonda PAN tola nitron nomi bilan ishlab 
chiqariladi. Uning tarkibida metilmetakrilat va itakon kislota bo„lib, bu 
qo„shimchalar tolaga mos ravishda elastiklik va bo„yaluvchanlik xossasini beradi. 
PAN 
makromolekulalari 
yuqori 
tartiblangan, 
strukturasi 
zich, 
molekulalararo ta‟sirlashuvi energiyasi yuqori. PAN ning zich strukturaligi va 

---

77 
funksional guruhlarini yo„qligi sabablibu tolalar 65% nisbiy namlikda faqat 1% 
namlikni yutadi.
PAN 
makromolekulalari 
yuqori 
orientlangan, 
strukturasi 
zich, 
molekulalararo ta‟sirlashuvi energiyasi yuqori. PAN ning zich strukturaligi va 
funksional guruhlarini yo„qligi sabablibu tolalar 65% nisbiy namlikda faqat 1% 
namlikni yutadi. Suvli eritmalarda bo„kmaydi. PAN tolasi konsentrlangan sufat 
kislota, noorganik tuzlar eritmasida, DMF, dimetgilsulfon, dimetilatsetatda eriydi.