Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

Teri orqali jigar orqali endobiliar operatsiyalar
Bunday operatsiyalarga ko’rsatmalar klinik, laboratoriya va instrumental 
tekshirish usullari bilan belgilanadi. 
Agar mexanik sariqlik xavfli kasalliklarga bog’liq bo’lsa, hatto bilirubin 
miqdori nisbatan yuqori bo’lmaganda teri orqali jigar orqali xolangiografiya va o’t 
yo’llarini teri orqali jigar orqali drenaj qilishdan foydalaniladi (Ras. 138). 

---

346 
138-rasm. Teri va jigar orqali xolangiografiya va xolangiostomiya. 
Mexanik sariqlikka xavfsiz kasalliklar sabab bo’lib, yuqori xoliyemiya va 
davolashning endoskopik metodlari naf bermaganda yoki yaxshi natijalarga olib 
kelmaganda, xirurgik operatsiyalar esa jiddiy xavf ostida bo’lganda o’t yo’llarini 
teri orqali jigar orqali drenaj qilishga kirishiladi. O’t yo’llarini teri orqali jigar 
orqali drenaj qilishga monelik qiladigan xollarga jigarning ko’p sonli metastatik 
zararlanishi, jigar-buyrak yetishmovchiligi korreksiya qilinmaydigan bemorlar 
ahvolining nihoyatda og’irligi, qon ketish xavfi bo’lgan o’zaro gipokoagulyatsiyani 
kiritish mumkin. Klinikaga keltirilgan hamma bemorlar suv-tuz balansi, kislota-
ishqor holati, gemodinamika va nafas buzilishini korreksiya qilishga qaratilgan 
endobiliar operatsiyaga puxta tayyorgarlikdan o’tadilar. YOshi o’tgan va keksa 
bemorlar uchun bu tayyorgarlik alohida ahamiyatga ega bo’ladi. Teri orqali jigar 
orqali endobiliar operatsiyaning asosiy uslublari tashqi va tashqi-ichki drenajlar 
hisoblanadi. Zararlanish xarakteriga ko’ra o’t yo’llarini kateterlashning u yoki bu 
turi bajariladi. 
O’sma yoki tiqilgan tosh sababli to’liq okklyuziyada tashqi drenajlash 
bajariladi: kateter obstruksiya sohasi ustida o’rnatiladi. Gepatikoxoledoxda 
stenotik zararlanishlar aniqlanganda xoledoxolitiaz-da tashqi-ichki drenajlash 
bajariladi, gepatikoxolangiostomaning distal qismini o’t yo’li segmenti 

---

347 
bo’shlig’iga yoki 12 barmoqli ichakka o’rnatilib, birmuncha fiziologik drenajlash 
hosil qilinadi. Biliar bosim normaga tushgandan keyin 2-3 hafta o’tgach, xolangit 
hodisasi bartaraf etilganda yoki birmuncha kamayganda tashqi-ichki kateterning 
tashqi uchi berkitiladi va drenajlash butunlay ichki drenajlashga o’tkaziladi. Har 
kuni o’tni bakteriologik tahlili qilinadi: ekspress-bakterioskopiya va o’t suyuqligini 
ekish yo’li bilan. Klinik-biokimyoviy ko’rsatkichlarning musbat dinamikasi va 
jigar funksiyasining tiklanishi davolashning ikkinchi bosqichini o’tkazishga mezon 
bo’lib xizmat qiladi. 
Davolashning bu bosqichidan maqsad o’tning ichakka normal oqishini 
tiklashdan iborat. Xoledox terminal bo’limi va katta duodenal surg’ich stenozlarida 
stenozlangan sohani Gryunsig kateteri bilan ballonli dilatatsiya qilinadi. 
Xoledoxolitiazda Oddi sfinkteri oldindan kengaytirilgandan keyin spazmolitik 
muolaja zamirida toshlar tushiriladi
Xoledoxolitiazni davolashning yangi usuli - teri orqali jigar orqali drenajlab, 
keyin 
konkrementlarni 
tarkibida 
monooktanoin, 
mono-va 
diglitseridlar, 
xenodezoksixolat kislota kabilarni tutadigan eritmalar bilan eritish tobora diqqatni 
tortib kelmoqda. 
Hozirgi vaqtda o’t-tosh kasalligi bilan og’rigan bemorlarni davolashda jahon 
amaliyotida ekstrakorporal litotripsiya usuli qo’llanilmoqda. Bu usul o’t toshlarini 
zarbali to’lqinlar bilan mayda fragmentlargacha parchalashga asoslangan. 
Obturatsion sariqlikda jigardan tashqaridagi o’t yo’llarini teri orqali jigar orqali 
endoprotezlash metodi istiqbolli hisoblanadi.
O’t yo’lining o’sma bilan stenozlangan bo’limiga rigid kateter - kateterga 
ulangan uzunligi 5 - 12 sm endoprotez transpariyetal kiritiladi. 2 sutka o’tgach bu 
kateter chiqarib olinadi, endoprotez esa biliar yo’lni umr bo’yi palliativ 
drenajlashni ta’minlaydi.