|
Diagnostik tekshirish usullari.
Meʼda shirasi analizi. Tekshiruv nahorda
oʼtkaziladi. Meʼda ingichka zond bilan zondlanadi va yigʼilgan suyuq¬lik
aspiratsiya qilinadi. Soʼngra 1 soat mobaynida suyuqlikni doimiy aspiratsiya qilib,
kislotaning
bazal
ishla¬nishi
tekshiriladi.
Kislotaning
bazalishlanishi
koʼrsatkichlari boʼyicha vagus tonusi va uning sekretor apparatga taʼsiri toʼgʼrisida
bilvosita xulosa chiqarish mumkin.
Maksimal gistamin (pentagastrin) testi — sekretsiyani oʼrganishning eng
ahamiyatli usullari: meʼda shirasining ajralishi boʼyicha shilliq parda
patomorfologiyasi holatiga baho berish mumkin. Gistaminning qoʼshimcha taʼsiri
boʼlishi mumkinligini hisobga olib, oldindan antigistamin preparatlar yuboriladi.
Meʼda suyuqligi 1 soat ichida (0,024 mg/kg dozada gistamin yuborilgandan keyin
30 minut oʼtgach) aspiratsiya qilinadi. Sekretsiya hajmi, umumiy kislotalik va ozod
xlorid kislota titrlash birliklarida, xlorid kislota debiti mmol/soat hisobida quyidagi
formula boʼyicha aniqlanadi:
NS1 debiti = meʼda shirasi hajmi(ml)x NS1 titr birligi
1000
Maksimal gistamin (pentagastrin) testlarining quyidagi normatavlari farq
qilinadi: soatlik ajralishi – soatiga 180 - 220 ml; kislotaning bazalishlanishi –
soatiga 18 - 20 mmol; yoshi ulgʼaygan va keksa odamlar uchun ular birmuncha
past - soatiga 15 - 20 mmol. Normada bazal sekretsiya koʼrsatkichlari: soatlik
ajralishi - soatiga 50 - 100 ml; kislotaning bazal ishlanishi - soatiga 4,5— 5,5
mmol.
Meʼda yarasida sekretsiya koʼrsatkichlari normotsid yoki gipoatsid, 12-
barmoqli ichak yarasida - giperatsid (soatiga 40 - 45 mmolgacha), sekretsiyaning
birmuncha yuqori koʼrsatkichlarida (gipersekretorlar) Zollinger - Ellison sindromi
boʼlishi mumkinligi hakida oʼylash lozim (bunday hollarda zardob gastrinini
oʼrganish zarur).
Xollander insulin testini qoʼllanishda 10 kg tana ogʼirligiga 2 TB hisobidan
venaga insulin yuboriladi, unda meʼda shirasini 2 soat ichida yigʼiladi (har 15
minutda 8 portsiya). Test qondagi qand miqdorini nazorat qilgan holda oʼtkaziladi.
312
Bu testni qoʼllanish adashgan nervning meʼda sekretsiyasiga taʼsirini tadqiq qilish
imkoniniberadi. Biroq, u Key testiga qaraganda kam maʼlumotberadi, uni hozirgi
vaqtda ham qoʼllaniladi. Yoshi ulgʼaygan va keksa odamlarda meʼda sekretsiyasini
tekirishda Key testi bilan chegaralanish lozim (122-rasm).
122-rasm.
Radiotelemetriya va pH-metriya. Birinchi usulda meʼdaga pH muhiti
oʼzgarishini qayd qiladigan mitti kapsula - radiouzatgich oʼrnatiladi, u maʼlumotni
qabul qilib qayd etadigan moslamaga uzatadi va lentaga egri chiziq koʼrinishida
yoziladi.
Bernar zondi (1968) bilan pH ni intragastral aniqlash usuli ham bor. Bu usul
bemorlar uchun ogʼirroq boʼlsada, biroq pH ni tanada ham, antral boʼlimda ham
birdaniga aniqlashga imkon beradi.
Аspiratsion usul bilan meʼda shirasida pH ni aniqlash oʼrtasidagi muhim farq
shundaki, birinchi holda NS1 tekshiriladi, ikkinchisining yordamida esa pH ning
haqiqiy qiymatlari bevosita meʼda devorida uning turli boʼlimlarida bir vaqtning
oʼzida aniqlanadi. Bu usullar bir-biriga raqobatchi emas, balki biri ikkinchisini
toʼldiradi. Yoshi ulg’aygan va keksa odamlarda, shuningdek ogʼir yotgan va
zaiflashgan bemorlarda bu usullardan bittasini qoʼllash mumkin.
313
Meʼda va 12-barmoqli ichakning yara kasalligi patologiyasidagi rejali va
shoshilinch xirurgiyada tekshirishning rentgenologik usullariga - obzor
rentgenografiya (ozod gaz borligini aniqlashda yara teshilganiga shubha boʼlganda
yoki yara perforatsiyasida), pnevmogastrografiyaga (shubhali hollarda meʼdaga
2—3 l gaz insuflyatsiya qilinib takror rentgenografiyada) katta ahamiyat beriladi.
Meʼda va 12-barmoqli ichakni kontrast rentgenologik tekshirish nahorda
oʼtkaziladi. Bunda bariy sulfat qabul qilishdan oldin meʼdada evakuatsiya yoki
gipersekre¬tsiya buzilishlari sodir boʼlganidan dalolat beradigan talay mikdordagi
suyuqlikni aniqlash mumkin, uni zond bilan chiqarish kerak. Ozroq mikdordagi
bariy aralashmasi qabul qilingandan soʼng shilliq parda relefi aniqlana¬di, soʼngra
“tigʼiz”toʼldirishda shakli, joylashishi, katta-kichikligi, konturlari, soʼriluvchanligi,
boʼshalishning borishi va boshlanish muddatlari, patologik oʼzgarishlar (toʼlish
nuqsonlari, «tokcha» simptomi), gaz pufagi holati, uning deformatsiyasi, ogʼriq
nuqtalari aniqlanadi. Dina-mik, flyuorografik, kinematografik tekshiruv elektron-
optik oʼzgartirgichdan foydalanib olib borilganda meʼda motorikasini, uning turli
boʼlimlarini va evakuatsiya muddatlarini qayd qilish mumkin.
Qator hollarda ikki va uch marta kontrastlashdan foydalaniladi. Ikki marta
kontrastlash ikkita variantda qoʼllanilishi mumkin:
1) meʼdaga kontrast aralashma va gaz kiritish;
2) meʼdaga gaz kiritish va pnevmoperitoneum holatida bilan tomografiya
oʼtkazish.
Uch marta kontrastlash - bu meʼdaga gaz kiritish, pnevmoperitoneum va
kontrast aralashma ichirishdan iborat (123-rasm).
Duodenografiya 12-barmoqli ichak holatini batafsil oʼrganish uchun (asosan
pankreatobiliar sohasi holatini va jarayonini oʼrganish uchun) oʼtkaziladi.
Gastroduodenofibroskopiya — meʼda va 12-barmoqli ichak tomonidan
patologiyani aniqlashning eng koʼp maʼlumot beradigan usuli boʼlib, fibrotolali
optika yorda¬mida oʼtkaziladi. Ertalab nahorda bajariladi, biroq shoshilinch
hollarda zarurat boʼlganda sutkaning har kanday vaqtida meʼda boʼshalishidan
soʼng oʼtkazilishi ham mumkin.
314
123-rasm. Oshqozon kontrast rentgenografiyasi.
Tekshirishning bu zamonaviy turlari yordamida shilliq pardada boʼlgan har
qanday arzimagan oʼzgarishlar: eroziya, yirtilish, yara, boshlangʼich bosqichdagi
oʼsmalar aniqla-nadi, biopsiya qilish imkoniyati borligi xavfli oʼsmalar va meʼda
yarasini differentsial diagnostika qilishda bu usulning nihoyatda qimmatli
ekanligini koʼrsatadi. Bu usul operatsiya qilingan meʼda shilliq pardasi, choklar,
ingichka ichak holati toʼgʼrisida yetarlicha aniq tasavvur beradi. Bu usul meʼdada
kam shikastlaydigan alterna¬tiv operatsiyalar qilishga, operatsiyadan keyingi erta
davrda davo tadbirlari (qon ketishini toʼxtatish, toʼsiq, sohasiga zondlar kiritish va
boshqalar) oʼtkazishga imkon beradi.
315
Laparoskopiya shubhali hollarda yara perforatsiyasini qorin boʼshligʼining
boshqa aʼzolari patologiyasidan differentsiatsiya qiladi, xavfli jarayonning
tarqalganligini aniqlab beradi, biopsiya olishga imkon beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
