Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

II. Anorganik kislota va ishqorlar.
a) 
Novshadil spirti 10%
li (Sol. Ammonii caustisi) – bug‘lanuvchi suyuqlik. 
Amalda jarrohlikda qo‘l va operatsiya maydonini tozalash uchun ishlatiladi. 
Spasokukotskiy va Kochergin usuli bo‘yicha 0,5% - 25ml ga 5 litr iliq qaynagan 
suv kerak bo‘ladi. U qo‘llanilganda, yangi tayyorlangan eritmalardan 
foydalaniladi. Chunki u mikrobga qarshi ta’sirga ega bo‘lib, terini yaxshi tozalaydi. 
b) 
Bor kislotasi
– (H
3
BO, Acidum boricum) 2-3% li eritmasi chayish, yuvish, 
bog‘ichni namlash uchun ishlatiladi. Kislota mikrob hujayrasi protoplazmasidagi 

---

24 
oqsillarni denaturatsiyaga uchratadi. To‘qimani kam ta’sirlantiradi. Yiring 
tayyoqchalari bilan ifloslangan yarani davolashda qo‘llaniladi. 
III. Og‘ir metall tuzlari. 
1. 
Simoblar:
ilgaridan tibbiyotda qo‘llanilgan kuchli hujayra zahari bo‘lib, 
mikroorganizm va to‘qimalarga bir xil ta’sir qiladi. Ko‘p qo‘llaniladiganlariga 
quyidagilar kiradi: 
a) 
Sulema
-simob xlorid kuchli antiseptik vositadir. Bakteriyalar 1:200000 
eritmasida nobud bo‘ladi. Sulema eritmalari juda zaharlidir. U qo‘llaniladigan 
yarada (to‘qimada nekroz, chirish) boshlanishi mumkin. Undan umumiy 
zaharlanish ham mumkin va oshqozon-ichak yo‘li ta’sirlanishi bilan ifodalanishi 
mumkin (og‘izda metall mazasi, og‘riq, kungil aynish, ich ketish-ayrim holda qon 
aralash). Sulema zararlanmagan teri orqali ham ta’sir qilishi mumkin. Shuning 
uchun sulema kompresslaridan foydalanmaslik kerak. Sulema eritmalari doimo 
bo‘yab qo‘yiladi (undan foydalanilganda adashmaslik uchun). Boshqa eritmalardan 
o‘larok uni ko‘k va pushti rangga bo‘yab o‘zgacha yorliq yopishtiriladi. 
Sulemaning 1:1000, 1:2000 eritmasi yuqori bakteritsid ta’siriga ega bo‘lib, oqsilli
suyuqliklarda (ekssudat, qon, yara ajralmalari va boshqalar) oqsil bilan 
birikkan albuminatlar hosil qiladi va o‘z xossalarini (ta’sir kuchini) juda pasaytirib 
yuboradi. Metall asboblar sulemaga tekkizilsa qorayadi va yaroqsiz holga keladi. 
b) 
Asosli sion simobi
1:1000-1:5000 eritmalari qovuq va siydik yo‘llarini 
yuvish uchun qo‘llaniladi. Uning afzalligi shuki, u asboblarni yaroqsiz holga 
keltirmaydi. Undan sistoskoplarni va boshqa optik asboblarni dezinfeksiya qilish, 
kateterlarni sterilizatsiya qilish uchun foydalaniladi. 
v) 
Diotsid
-simob ommaviy birikma, 35 yildan beri jarrohlikda antiseptik va 
yuvish vositasi sifatida qo‘llanib kelmokda. Aralashma qo‘llanish oldidan 
tayyorlanadi (2:1 nisbatda). Uni oldin ozgina spirt yoki qaynoq suvda eritib, so‘ng 
vodorod suvi bilan aralashtirilib 1:1000, 1:5000 qonsentratsiya hosil qilinadi. 
Asbob-uskunalarni zararsizlantirish uchun diotsidning 1:1000 eritmasi, qo‘lqopni 
zararsizlantirish va operatsiya oldidan qo‘lni yuvish uchun 1:5000 eritmasi (6 

---

25 
daqiqa davomida) qo‘llaniladi. Kamchiligi shuki, diotsid faqat mikroblarning 
o‘suvchi formalariga ta’sir qilib, sporalariga ta’sir kilmaydi. 
2.