Тошкент Тиббиёт Академияси

5 БОБ. САНИТАР-ТЕХНИК ҚЎРИЛМАЛАРНИ ЎРНАТИЛИШИГА ҚЎЙИЛГАН ГИГИЕНИК ТАЛАБЛАР.
ИШЛАБ ЧИҚАРИШДА ТАБИИЙ ЁРИТИЛГАНЛИК.


Ишлаб чиқаришда ёритилганликка баҳо бериш икки нуктаи назардан аҳамиятга эга:
- Гигиеник аҳамияти
- Иқтисодий аҳамияти
Гигиеник аҳамияти шундан иборатки агар ёритилиш манбалари ишлаб чиқариш корхоналарида рационал жойлаштирилган бўлса, инсон саломатлигини муҳофаза қилиш, яъни кўриш ўрганларини нормаллашишини таъминлаш, умумий чарчашнинг олдини олиш ва ишлаб чиқариш корхоналарида шикастланишнинг олдини олиш катта гигиеник аҳамиятга эга.
Ҳозирги вақтда бизнинг республикамизда жуда кўп катта корхоналар, оғир саноат, енгил саноат қўшма корхоналари, хусусий корхоналар ишлаб турибди. Ана шу корхоналардаги ҳар бир технологик жараён учун ёритилганлик катта аҳамиятга эга. Масалан: машинасозлик корхоналаридаги дастгохларда металларни киркишишлари, ёғочсозлик корхоналарида ёғочларни киркиш, арралаш, улардан ҳар-хил деталлар ясашда ёритилганликнинг аҳамияти катта. Бизнинг республикамизда ҳар бир туманларда босмахоналар мавжуд. Бу ерда ҳарф териш ишларида ҳам ёритилганлик катта аҳамиятга эга. Соатсозлик заводларида майда деталларни тайёрлаш-йиғиш ишларида, текстил саноатидаги бичиш-тикиш жараёнларида ёритилганлик катта аҳамиятга эга. Ёритилганликнинг иқтисодий аҳамияти шундаки: агар ёритилиш манбалари ишлаб чиқариш корхоналарида рационал жойлаштирилган бўлса, ишлаб чиқарилаётган махсулот яхши чиқади ва ишлаб чиқариш самарадорлиги ошади.
Ишлаб чиқаришда омиллар 4 гуруҳга бўлинадилар:

1. 
   Физикавий
   
2. 
   Кимёвий
   
3. 
   Биологик
   
4. 
   Рухий-физиологик
   

Физикавий омиллар таркибига кирадиган омиллардан бири-ёритилганликдир. Ёритилганлик асосида ёруғлик ётади. Еруглик -бу физик ҳодиса бўлиб, 380 нм. дан то 760 нм. гача бўлган электромагнит тўлқинлардан иборат 380 нм. гача бўлган электромагнит тўлқинлар.
УБ- ультрабинафша нурлар ҳисобланади. 760 нм. дан 1 мм. гача бўлган тўлқинлар.
ИФ- инфрақизил нурлар ҳисобланади. Бу нурлар кузга куринмайди. Ёруғлик эса шундай электромагнит тўлқинлардан иборатки, бу тўлқинлар организм орқали ишчилар кўриш ва сезиш хиссиётига эгадир. Ишлаб чиқаришда ёритилганлик манбаи бўлиб, қуёш ҳисобланади. Куёш - табиий ёруғлик манбаи. Сунъий ёруғлик манбаига ҳар-хил лампалар киради.