Тошкент тиббиёт академияси п. Р. Алимходжаева, Н. М. Туйчибаева, А. А. Абдувалиев, М. С. Гильдиева



Download 11,61 Mb.
bet85/89
Sana24.02.2022
Hajmi11,61 Mb.
#187443
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   89
Bog'liq
alimhojaeva uchebnik genetika uzb

Оилавий гиперхолестеринемия
Бу ирсий жихатдан гетероген аутосом-доминант касаллик бўлиб, клиник жиҳатдан ўта юқори даражадаги гиперхолестеринемия билан намоён бўлади. Шундай экакн, клиник томондан буя гона нозологик шаклдир. Касаллик юқори зичликдаги липопротеинлар (ЮЗЛП) рецепторларини кодловчи мутант генлар билан боғлиқ.
Хозирги кунда ЮЗЛП рецепторлари мутациясининг 4 синфи аниқланган. Бу мутациялар натижасида ҳужайрада ЮЗЛП синтези, транспорти, боғланиши ва кластеризацияси бузилади. 1 синфдаги мутация мо келувчи аллелларни “хақиқийлигини” йўқотади, бу эса рецепторларни иммунологик танилишини йўқлиги билан акс этади. 2 синфдаги мутант аллелларда ПЗЛП синтезланувчи рецепторлари транспорти бузилади. 3 синфдаги мутант аллеллар эса ПЗЛП боғлашга қодир бўлмаган функционал нуқсонли рецепторлар ҳосил бўлишига олиб келади. 4 синфдаги мутацияларда барча томондан меъёрий бўлган рецепторлар шаклланади, бироқ улар бир жойга тўпланиб (кластеризация), ПЗЛП билан бирикгандан сўнг, уларни ҳужайрага тортилиб киришига (интернализация) қаршилик қилади.
Шундай қилиб, оилавий гиперхолестеринемия – ирсий патологияларнинг ирсий гетероген эканлигини яққол мисолидир. Бундан ташқари, мутацияларнинг хар бир синфи бўйича, улар ирсий нуқтаи-назардан алоҳида саналсада (турли этиологияли), патологик таъсирга эга ўнлаб мутант аллеллар аниқланган.
Оилавий гиперхолестеринемиянинг тўлиқ (гомозигот) шаклининг клиник манзараси ноодатий тарзда юқори даражадаги гиперхолестеринемия ва болалик даридаёқ терида, пайларда ксантомалар пайдо бўлиши Билан тавсифланади. Кўз тўр пардасида липоид ёй юзага келади. Жинсий балоғат даврида аорта дарвозасини атероматоз шикастланиши, хамда юрак тож томирларини стенози юз беради, бу эса аортада систолик шовқин ва ангиографияда аорта илдизи торайиши ва коронар артериялар стенози кўринади. Юрак ишемик касалигининг клиник манзараси ривожланади. Оилавий гиперхолстеринемия билан касалланган беморлар замонавий даволаш усуллари қўлланилишидан олдин ўткир коронар етишмовчилик оқибатида 30 ёшгача тўсатдан вафот этганлар. Патологоанатомик жихатдан аортал клапан ва аорта ёйининг кўтарилувчи қисмини массив атероматози аниқланади. Йирик артерияларда шунга ўхшаш, бироқ камроқ намоён бўлган ўзгаришлар кузатилади.
Касаллик ривожланган ёш ва унинг клиник манзара ПЗЛП рецепторлари ҳолати билан белгиланади. Шунинг учун барча беморларда биокимёвий белгилар бўйича рецепторнегатив ва рецептордефицит турларига ажратиш мумкин. ЮИК нинг энг эрта шакли рецепторнегтив гомозиготларда кузатилади. 10 ёшгача бўлган даврда улардан 65% ида ЮИК аниқланади, 20% беморлар 25 ёшгача вафот этадилар. Рецептордефицит гомозиготларда ЮИК 10 ёшдан сўнг ривожланади, 25 ёшга келиб 4% беморлар вафот қилади.
Гомозигот оилавий гиперхолестеринемияда хар икки жинсдаги шахсларда атеросклероз ва ЮИК билан шикастланиш даражаси бир хилда.
Оилавий гперхолестеринемиянинг гетерозигот шакли катта ёшгача, токи юрак-қон томир етишмовчилиги ривожланмагунча аниқланмай қолади. Бундай беморларда гиперхолестеринемия, кўз тўр пардасида липоид ёй, терида ксантелазмалар ёки холестеринли хосилалар (8 расм), пайларда ксантомалар (кафтнинг ташқи томони, тирсак бўғини, товон ва тизза пайлари) аниқланади. 50 ёшга келиб оилавий гиперхолестеринемия бўйича гетерозигот эркакларнинг 50% ЮИК ривожланади (популяцияга нисбатан 20 йил эрта). Оилавий гиперхолестеринемия бўйича гетерозигот аёлларда эса ЮИК белгилар эркакларга нисбатан 9-10 йил эрта келиб чиқади.

8-расм. Гиперхолестеринемияни гетерозигот шакли мавжуд 47 ёшли эркакда кўз шох пардасида липоид ёй ва ксантелезма. Ўнгда, оилавий гиперхолестеринемияни гетерозигот шакли билан касалланган эркак оёқларида кўп сонли ксантелазмалар.

Оилавий гиперхолестеринемиянинг гомозигот тури мавжуд беморларни даволаш жуда қийин масала. Пархез ва дори воситалари самарасиз. Икки хафтали танаффус билан плазмофорез самарали бўлиши мумкин. Энг сўнгги чора- жигарни кўчириб ўтказиш.


Оилавий гиперхолестеринемиянинг гетерозигот шаклида қондаги холестерин миқдорини камайтиришга қаратилган дори воситаларини қўллаш, ЮИК хавф омилларини (айниқса, чекиш) бартараф этиш, кейинчалик коронар артерияларни шунтлаш операциясини ўтказилади.
Оилавий гиперхолестеринемиянинг хар икки шаклини тарқалиши умумий популяция орасида 0,2% ни ташкил қилади. Асосан гетерозигот шакли учрайди. ЗПЛП рецепторлари 4 синфи бўйича мутант генлар учраши 1:500, гомозигот шаклида эса 1:250000 ни ташкил қилади.



Download 11,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish