Toshkent Moliya

Hozircha blz qay darajada iqtlSOdl fOtning jamg’arish darajasini va investitsiya ko“rsatgichini uning daromad va kapitalini barqaror holatini o“rganib chiqlsh uchun biz Solou modelidan foydalandik. Bu tahlillar yuqoriroq jamg’arish darajasiga ollb borlshi har doim ham yaxshl, Chunki, u har dOlTH katta foyda ollb keladi.Lekin, tasavvur qiling, mamlakat 100 % jamg’arish darajaslga ega deylik. Bu maksimum mumkin bo’lgan eng yuqori daromadga olib keladigan k j9ltaldir. Ammo, daromadning hamma qislYll saqlanadi va istemol qilinmaydi, buTıİ Olmasi yaxshi?

Ushbu bo“limda kapitalnl Optimal muhokama qilish uchun iqtisodiy faravonlik jlhatidan Solou modelidan foydalaniladi. Keyingi bobda aholining tejash darajasi qay darajada hukumat tasiriga muhokama qilamiz. Ammo, birfnchi bu bo“limda bu siyosiy qarorlarni yondash nazariyalarini taqdlm qilamiz.

Barqaror Holatni Taqqoslash

Barqaror holat uchun qanday bozor slyosatini tanlaymiz?

Bozor siyosatining maqsadi jismoniy shaxslar farovonligini maksimallashtirish kimki jamiyat uchun ishlab chiqaruvchl bo’Isa har bir shaxs

iqtisodf yotda kapftolning mlqdorini o“ZlYrf tfChun g’amlamaydf h6ltto ishlab chiqarlsh hajmining miqdorini ham.

Ular o“zlari lstemol qiladigan tovarlar va xlZlTlatlarni g“amlaydi. Shunday qilib, do“stona bOZor siyosatl barqaror holat uchun istemolnlng eng baland darajasini tanlashni xohlaydi. K StatSlOnar qiymati istemolni maksimal lashtlrganda kapitalning “oltin qoida”si deb ataladi.”

Biz iqtlsodlyot OltiTl QOidaga qay darajada bo’ysinlShlTti qanday ayta olamiz? Bu savolga javob lshchi boshiga barqaror darjaslda istemolni aniqlashimiz kerak. Keyin bizeng ko’p istemolni barqaror holatini ko“rishimiz mumklTl.

KlShi boshlga barqaror holatTlf tOpplShda blZ m illly daromaddan

boshlaymiz.

va qaytadan belgilab

y =c i
c —y — 1.

Istemol ishlab chiQarlshning minus sarmoyasidlT’. Chunki biz barqaror holat istemolini topishni hohlaganimizda lnvestitsiya vO ishlab chiqarish hojminlng barqaror qiymatini o“rniga qo’yamiz. Ishchi boshlga lshlab chiqarlsh barqaror holati f(k*j , k* ishchl boshiga kapltalning barqaror holatidir. Bundan tashqari barqaror holatda asosiy kapital o“zgarmaydi investitslya tenglamasini qadrsizlanishi dk*. y ni o “rnfgafék*) ni va I ni o’rniga dk* ni qo“yib ishchi boshiga istemolni barqaror holatlni yozishimiz mumkin.
Bu tenglamaga ko“ra istemolning barqaror holati eskiT’lShning barqaror holatini qoplagandan keyin lshlab chiqarishning barqaror holatlda hayotnlng qandayligini ifodalashdlr. Bu tenglamada barqaror holat istemolining natijasida barqaror holat kapitalini ikkita qarshi effekti bor kuchaylshi uchun. Bir tomondan ko’proq kapital ko“proq lshlab chiqarish demakdir. Boshqa tomondan esa ko“proq kapital lshlab chiqarish deganning manosi kapitalni qaytadan joylab foydalanish demakdir.





¹⁰Edmund Phelps, “The Golden Rule of Accumulation: A Fable for Growthmen,” American Economic Review 51 (Sentabr 1961): 638-643 b.

Barqaror holatda ishlab chiqarish va eskirish

Barqaror holatda iste'moI Iqtisodiyotda ishlab chiqarish iste'moI yoki investitsiya uchun foydalaniladi. Borqaror holatda investitsiya eskirishga teng.

Shuning uchun, barqaror holatda iste'moI ishlab chiqarish f(k *) va eskirish dk’ o’rtasida turli xil bo'Iadi. Barqaror holatda iste'moI Oltin qoida barqaror holatida eng baland nuqtasiga erishadi. Oltin qoidada kapital darajasi k* va Oltin qoidada iste’mol darajasi

belgilangan bo'Iadi.

« Barqarorn holatda ishchi

boshiga kapital, k *

Barqaror holatda Oltin Qoidadan quyida, barqaror holatda kapitalni kuchaytirib barqaror holatda iste'molini oshiradi.

Barqaror holatda Oltin Qoidadan yuqorida, barqaror holarda kapitalni oshirib barqaror holatda istemolni kamaytiradi.

12-6 rasmda asosiy kapital barqaror holatning funksiyalari sifatida barqaror holat eskirishi va barqaror holat ishlab chiqarishi nomoyon bo“ladi. Istemolning barqaror holati esklrish va ishlab chiqarish o’rtasidagi farqdir. Bu rasm istemolni maksimallashtirgan darajadagl oltiTl QOidaning asosiy kapital

ko “rlTliShidir.

Statsionar holatni taqqoslab eskirish va ishlab chiqarishnl har ikkala natijasi kapitalning balandroq darajada bo’lishini biz yodda ttltlshimiz kerak. Agar asosly kapltal pOSt bo“lsa oltin qoldada lshlab chiqarlsh va asosiy kapital esklrishga qaraganda ko“tariladi, shuning uchun istemol ortadi. Bu holda lshlab chiqarlsh funksiyasi dk* ga qaraganda tikroq ko“tarilgan shuning uchun teng ikki y chiziq orasidagl tafovut qaysiki istemol tenglamasida k* ko“tariladi. Agar asosiy kaplt6ll Oltin qoida darajasidan yuqori bo“lsa asosiy kapitalni ko“tarilishi istemolni kamaytiradi chunkl ishlab chiQarlShni ortishi eskirishnl Ortishiga qaraganda kamroq bo“ladi. Shu sababdan ishlab chiqarish funksiyasi dk* liniyaslga qaraganda tekfsroq shunlng uchun lstemol bilan k* O’rtasldagi nishabalik kuchayadi. Kaj9ftalni oltin qolda darajasida ishlab chiqarish funksiyasf va dk* bir xil qlyalik mavjuddir va istemol o“Zlning eng cho“qqisida.

Oltin qoida xarakterlovchi oddiy holat darajasidir. Ishlab chiqarish funksiyasi qiyaligi kapitalnfng marjinal iTl6lhsuloti MPK.dk* nfng qiyaligi d dir. Chunki k* tenglamani ikkita qiyaligi oltln qoida tenglamasini tasvirlaydi.

MPK -

Kapitalnlng oltiTl QOldasi eskirlsh darajasida kapital lshlab chiqarlshning

marjlaTtal TYlohsulotidfr.

Boshqacha biroZ kO“rlnishda kapitalni barqaror hajmi k* va kapitalning kuchayishi k*+1 bozor siyosati iqtisodiyotda faraz qiladl. Asosf y kapitalga qadar qo“shimch6l lshlab chiqarish hajmini oshishl f(k*+12-f(k*3, kapitalning marjlnol mahsuloti deyiladf MPK. Shunday qilib kapital istemoli qo“shfmCha bfrligf tasfri aniq eskirish hajmi d da MPK bo’ladi. Shuning uchun istemolda kapitalnlng asosiy qo“shimcha darajaSlHl MPK-d deymiz. Agar MPK-d>0 bo“lsa istemolni kuchayishiTil k6lpltal orffshinf ko“ramlZ Shllnlng uchun k* 0/ffo qoidadan past bo“ladi. Agar MPK-du 0 bO“lsä fstemolnl pasayfshi kapitalni ko“tarilishin tamonlaydi shunlng uchun k* Oltln qoida darajasidan yuqori bo“ladl. Shunday qilib quyldagi holat oltln qoldani tasvirlaydi.

MPK - d —0.

Kapitalni oltin qoida darajasida kapitalni marjinal mahsulotida asosly esklrish MPK-d tenglamasi nol bo“ladi. KO“rob turganlmizdek bozor siyosati iqtisodiyot uchun asosly kapitalnl oltiTl QOidasini topishni taqazo etadi.”

Iqtisodf yot avtomatik ravlshda Oltin qoldani barqaror harkatlanmasliglni yodda tuting. Biz ayniqsa asosiy kapital holatini oltin qoida sifatida hohlaganimizda aniq saqlash darajaslga muxtojmlZ Va uni qO“llab quvvatlaymlz. 12-7 rasmda barqaror holatnl ko’rsatadi agar kapital darajasining oltin qoidasf lshlab chiqarsih jarayonida tejash darajasini belgilaydi. Aagar saqlash darajasi rasmda foydalangandan baladnroq bo’lsa asosiy kapitalnl barqaror holati juda yuqori bo“ladi. Agar saqlash darajasi OZlroq bo“lsa asosiy kapltal barqaror holati juda past bo’ladi.





¹¹Matematik eslatma: Oltin qoida holati uchun yana bir usuldan hisoblashda bir oz foydalanadi. Qaytadan nomlab c* = f(k”) - dk*eslang. c” eng yuqori darajada k* topish uchun, farqini topishda dc*/dk* = f’(k*) — d va hosilasi nolga teng bo'Iadi. f '(k *) kapitalning marginalmahsuloti ekanini qayd etib, biz matnda Oltin qoida holatiga erishamiz.


Barqaror-holatda ishchi boshiga ishlab chiqarish, eskirish vainvestitsiya

1. 
   Barqaror holatda Oltin Qoidaga
   

erishish ...

2... Iqtisodiyot to’g’ri tejash darajasiga muhtoj

Tejas darajasi va oltin qoida "(" Bu erda SF (k) egri siljitish edi tejash kursi har qanday o'zgarish fcgoid- kapitali oltin qoida darajasini ishlab chiqaradi va barqaror davlat iqtisodiyotini harakat qilaman, faqat bir tejash darajasi hisoblanadi iste'moli ancha past bo'lgan darajada.

Boshqa sababi esa istemolning barqaror holati oltin qoida barqaror hOlatfga qaraganda pastroq bo’ladi.

Barqaror holatda oltin qoidani topish: sonli misol

Iqtisodiyot o“sishining bozor siyosati darajasida barqaror holatning tanlashning qarorini muhokama qilzmiz. Ishlab chiqarish funksiyasi bizni oldinroq ko’rgan misolimiz kabi birxildir.

ym

Ishchi boshiga ishlab chiqarish hajmi, ishchi boshiga kapitalning kvadrat ildiziga tengdir.Eskirish dyana kapitalning 10 foizini tashkil etadi.Bu vaqtda iqtisodiyotning barqaror holati uchun siyosat ishlab chuquvchilar saqlash foizini tanlashadi.


Siyosatning natijalarini ko“rish uchun barqaror holat tenglamasini eslang.

Bu iqtisodiyotda bu tenglama quyidagiga teng bo“ladi.





Bu tenglama ikkala tarafini kvadratga ko“tarib barqaror holat uchun asosiy

kapitalni topamiz.

k • — 10os•.

Bu natijadan foydalanib saqlash darajasining ixtiyoriy foizi uchun asosiy kapitalning barqaror holatini aniqlaymiz.

12-3 jadvaldan ko“rinib turibdiki iqtisodiyotni tejash foizlari turli xil barqaror holatni ko’rsatadi. Bunda biz yuqori kapital ortishiga olib kelishini ko“rishimiz mumkin va eskirish va balandroq ishlab chiqarish hajmi davom etadi. Barqaror holat lstemoli, eskirish va ishlab chiqarish o“rtasidagi farq, dastlabki kuchayishlar yoki ko“tarilishlar balandroq darajada tejash foizlarini talab qiladi pasayishga qaraganda. Qachonki tejash hajmi 0.5 bo’Isa istemol eng yuqori darajada bo“ladi. Binobarin saqlash darajasining 0.5 foiz bo“lishi barqaror holatni oltin qoidasini ishlab chiqadi.

Barqaror holatni oltin qoidasini anfqlash uchun boshqacha yo’1 bilan kapitalni marjinal asil mahsulotini (MPK-d)ni nolga tenglaymiz. Bu ishlab chiqarish uchun marjinal mahsulot quyidagicha bo“ladi.”




Oltin qoida Steadv davlatini topish: A soni misol
^{Taxminl 2} mk, b —— 0.1

	k°	y°	bk		MPK	MP/C— b
0.0	0.0	0.0	0.0	0.0
0.1	1.0	1.0	0.1	0.9	0.500	0.400
0.2	4.0	2.0	0.4	1.6	0.250	0.150
0.3	9.0	3.0	0.9	2.1	0.167	0.067
0.4	1 6.0	4.0	1.6	2.4	0.125	0.025
0.5	25.0	5.0	2.5	2.5	0.100	0.000
0.6	36.0	6.0	3.6	2.4	0.083	—0.01 7
0.7	49.0	7.0	4.9	2.1	0.071	—0.029
0.8	64.0	8.0	6.4	1.6	0.062	—0.03g
0.9	81.0	9.0	8.1	0.9	0.056	—0.044
1.0	100.0	10.0	10.0	0.0	0.050	—0.050

Bu formala yordamida 12-3 jadvalning MPK qiymatlarini ko“rsatadi va MPK-d turli xil barqaror holatdir. Sof marjinal mahsulot kapitla qiymati nolga teng. O“sish darajasidagi oltin qoida qiymati 0.5 ga tengdir. Marjinal mahsulotni

*²Matematikeslatma: bu formula kapitaling marginal mahsuloti k ga nisbatan ishlab chiqarish funktsiyasi ekanligini unutmang .

kamayishi tufayli kapftalnlng sof marjinal mahsulot kapitalf iqtisodiyotni saqlash darajasl tıning qiymatlga nlsbatan kamroq bo’lganda kattaroq bo’ladi va iqtisodiyotda ko’proq tejash bo“lganda nolga nlsbatan ham kam bo’ladi.

Bu raqamni misol oltin qolda barqaror holatiTıl tOpishnfng har ikki yo’Imi i tasdiqlaydi, barqaror holat istemoli va kapitalnlng marjinal mohsulotiga qarasak bir xil javoblarnl beradi. agar biz bugungi kunda iqtisodiyotdagi joriy iqtisodnl bilmoqchi bo’lsak asosiy kapftalda Oltln qoldanfng yonida, pastfda, tepasida qaraymiz, ikkinchf tlsul odatada ko’proq qulay kapitalni marjinal mahso/offJ7f faraz qiladl. Aksincha lqtisOdl y baholashning birinchi usuli bilan juda ko’p turli statsional holatlarini turli xil saqlash darajasida talab Qlladi. Bunday malumotga ega bo ’/fNh qlyindlr.

2.