|
Жаҳон Банки тараққиёти ва унинг йўналишлари.
Энг кўп давлатлар аъзо бўлган ва энг кўп операсияларни амалга
оширадиган ХТТБ шубхасиз, ЖБ гуруҳининг марказий буғинидир. ХТТБ га
аъзо мамлакатларнинг ҳукуматларигина қарз ёки кафолат беради.Қарз бериш
шартлари хусусий сармоя бозоридаги таклиф этилаётган шартлар билан
тахминан тенгдир.
ХТТБ қарз олувчи сарфламаган қарз суммасидан йилига 0,75% ни
ташкил этувчи мажбуриятлар учун комиссион ҳақини ундиради. Ўз
мажбуриятларини вақтида бажарадиган қарздорларга фоизларни тўлашда ва
сарфланмаган қисмдан комиссион ҳақ тўлашда имтиёзли ставкалар берилади.
ЖБ ва ХВФ ҳар хил ташкилот бўлишига қарамай, якин ҳамкорликда
ишлайдилар. Бу ҳамкорлик ташкилотларнинг ташкил топган давридан
бошлаб, яъни 70-йиллардан бери чуқурлашиб кетди. Шу йиллардан бери
банк фаолияти иқтисодий ва ижтимоий ривожланиш билан бирга молиявий-
иқтисодий сиёсат фойдасиз ресурсларни чуқур илдиз отишига йўл очиб
беради.80-йилларнинг бошида жаҳон иқтисодини пасайиши бошланди. Банк
ўзини масштабларини кредит операсияларига тармоқлардан ссуда киритиш
йўли билан кенгайтирди.Кредитнинг асосий масаласи, бу ривожланаётган
мамлакатлар иқтисодида қайта қуриш ва шаклланишини ўзгартириш эди.
Хулоса қилиб айтганда, ўзининг бутун фаолияти давомида қайта қуриш
ва ривожланиш ЖБ ва ХВФ ўз махсус ташкилотлари тизими билан аниқ
амалий универсал ташкилотга айланиб, жаҳон валюта муносабатларида катта
обрўга эга бўлиб, бутун жаҳон кредит оқимларини бошқаради ва кредит
муносабатларида кафолатини таъминловчи сифатида иштирок этади.
Инвестицияларни Кафолатлаш бўйича кўп томонлама агентлик
Бу агентлик Жаҳон банки таркибига кирувчи ташкилот сифатаида 1988-
йилда ташкил этилган. Унинг асосий мақсади аҳолининг турмуш даражасини
яхшилаш,
иқтисодиётни
ривожлантириш
ва
иқтисодий
ўсишни
барқарорлаштириш
учун
иқтисодиётни
шакллантирувчи
давлатларга
тўғридан тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилишдир.
Инвестицияларни Кафолатлаш бўйича кўп томонлама агентлик
инвестор ва кредиторларни суғурта ва кафоларлар билан таъминлайди,
сиёсий
таваккалчиликдан,
урушдан,
тартибсизликлардан,
келишув
мажбуриятлари
бузилишидан
ҳимоя
қилади
ва
инвестицион
келишмовчиликларни тартибга солишга ёрдам беради.
1988-йилдан яъни Инвестицияларни Кафолатлаш бўйича кўп томонлама
агентлик ташкил этилгандан буён 850 та лойиҳага 16 млрд. АҚШ долларидан
юқори суммага 95 та ривожланаётган давлатларга кафолат берган. Хусусий
сектор тараққиётининг муҳим ҳаракатланувчи кучи ҳисобланади.
Ҳозирги кунда инвестицияларга бўлган талаб анча кучлидир лекин
ривожланаётган давлатларнинг ҳукумати молиявий ёки техник сабабларга
кўра уларнинг талабини қондира олмади. Хусусий сектор иқтисодий
ривожланишга ёрдам беради ва ҳукуматларни маблағ ажратишдан озод
қилади. Давлат маблағни энг зарур ижтимоий талабларни қондириш учун
сарфлаши мумкун бўлади.
Инвестицияларни Кафолатлаш бўйича кўп томонлама агентлик
давлатда фаолияти натижасида юзага келадиган сиёсий таваккалдан ҳимоя
қилади. Инфраструктурани ривожлантириш Инвестицияларни Кафолатлаш
бўйича кўп томонлама агентликнинг асосий йўналишларидан бири
ҳисобланади.
Жаҳон банкининг асосий ҳамкорлари бу мижоз давлатларнинг ҳукумати
ва аҳолисидир. Шунингдек банк дунёдаги бозор иқтисодиётига ўтаётган
давалтларга ва қарз олиб ёки грантлар орқали ривовланаётган давлатларга
ёрдам берадиган ягона
ташкилотдир. Масалан дунёнинг турли нуқталари : Африкада, Осиёда,
Кариб кўрфазида, Европа ва Жанубий Америкада ҳудудий ривожланиш
банклари мавжуд. Баъзи тижорат банклари энди ривожланаётган давлатларга
қарзга турли маҳсулотлар олиб берадилар. Бой давлатларда, қарз ёки
грантлар олиб ривожланаётган давлатларга ёрдам берадиган давлат
муассасалари мавжуд.
БМТ ва бошқа турли ташкилотлар ҳам, энди ривожланаётган
давлаталарга ёрдам берадилар. Бутун дунёдаги кўпчилик хусусий фойда
олмайдиган ва диний ташкилотларни ҳам, ривожланиш лойиҳалари
молиялаштиради. Жаҳон банки бу ташкилотларнинг кўпчилиги билан
ҳамкорлик қилади ва баъзи бир ўз лойиҳаларини улар билан бирга
молиялаштиради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
