Toshkent moliya instituti sh

Daxldor shaxslar – bank bilan alohida munosabatda bo’lgan yuridik va jismoniy shaxslar, xususan:

• 
  bank Kengashi, bank boshqaruvi, taftish komissiyasi tarkibiga kirgan barcha shaxslar, shuningdek, ularning yaqin qarindoshlari.
  
• 
  bank nizom fondinining 10 foizidan ko’proq qismiga ega bo’lgan har qanday yuridik yoki jismoniy shaxslar, yoxud shu yuridik shaxslarning har qanday rahbarlari, shuningdek, ularning yaqin qarindoshlari.
  
• 
  qonunga ko’ra bank faoliyatini nazorat qiluvchi yuridik shaxslar va ularning boshqaruvchilari.
  

«Yirik» hissador – bu, bank nizom jamg’armasidagi ulushi 10 foizdan ortiq shaxslardir.
Yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, tijorat banklari daxldor shaxslarga imtiyozli sharoit yaratib bermasligi lozim. Imtiyozli sharoit deganda quyidagilar nazarda tutiladi:

• 
  boshqa mijozlardan talab qilinadiganidan kam hajmda foizlar, badallar, boshqa to’lovlarni undirish yoki ta’minotni kam qabul qilish;
  
• 
  kreditni qaytarish muddatini etarli asoslarsiz o’zgartirish;
  
• 
  o’z tabiatiga, maqsadiga va yo’l qo’yiladigan riskga ko’ra bank daxldor bo’lmagan mijozlar bilan tuzmaydigan bitimlarni tuzish.
  

Tijorat banklari tomonidan ularning faoliyatining dastlabki ikki yili mobaynida daxldor shaxslarga kredit berish ta’qiqlanadi.

KS*100

N11q ----------

AK

Bunda: KS – bitta daxldor shaxsga berilgan kredit miqdori.

AK – aktsioner kapital.
Bankning har bir daxldor shaxsga beradigan kredit umumiy summasi bank sarmoyasining 15 foizidan oshmasligi belgilangan, ya’ni:

SKS

N12q ----------

AK

Bunda: SKS – daxldor shaxslarga berilgan jami kreditlarning jami miqdori.

AK – aktsioner kapital.
Bank barcha daxldor shaxslarga beradigan kreditlar umumiy summasi bank nizom fondining 100 foizidan oshmasligi lozim.

Bizningg nazarimizda, tijorat banklari yuqorida sanab o’tilgan iqtisodiy me’yorlarning belgilangan miqdoriga har doim amal qilib borishni ta’minlashlari uchun quyidagi sohalarda samarali ishni tashkil etishlari lozim bo’ladi, ya’ni bular jumlasiga quyidagilar kiradi:

• 
  Bank portfeli;
  
• 
  Bank portfeli bilan bog’liq risk;
  
• 
  Bank balansi likvidligi;
  
• 
  O’z sarmoyasi adekvat ta’minlanishi;
  
• 
  Zararlar o’rnini qoplash zahirasini vujudga keltirish.
  

Iqtisodiy me’yorlarning belgilangan miqdorlariga amal qilmagan banklarga nisbatan Markaziy bank tomonidan jarimalar solish va boshqa tegishli iqtisodiy jazo choralari ko’rib boriladi.

2.