Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

X alqlar b o y lig in in g  ta b ia ti va sabablari
Xalqlar  boyligi  asarining  birinchi  jumlalaridanoq  Smit  Xalqlar 
boyligining  tabiati  konsepsiyasini  tushuntirib 
o‘tgan.  Bu  ishi  bilan  u  o‘z  qarashlarini 
merkantalistlar  va  fiziokratlamikidan  farqlanishini 
isbotlab berdi.
Xalqlar boyligi asarining ко ‘p  qismlarida Smit 
boylik  savdoda  yaratiladi,  degan  fikrlari  uchun 
merkantalistlarga  qarshi  bo ‘Igan.  Uning fikricha, 
boylik  qimmatbaho  metallar  miqdori  bilan  emas, 
balki  tovar  va  xizmatlardan  olinadigan  yillik
126

---

foydadir.  Ushuningdek,  eksport va  import o'rtasidagi bog'liqlikni ham 
tushuntirib beradi15.
A.  Smit  Xalqlar  boyligi  aholi  jon  boshiga  to‘g‘ri  keladigan 
daromad  bilan  ham  o‘lchanadi,  deb  ta’kidlaydi.  Hozirda  masalan, 
Angliya Xitoydan boyroq,  deyilganda ulaming aholi jon boshiga to‘g‘ri 
keladigan  daromad  qiyoslanadi,  umumiy  ishlab  chiqarilayotgan 
mahsulot  va  daromad  emas.  Bu  qarash  hozirda  ham  o‘z  kuchini 
yo‘qotmagan.16
Xalqlar boyligi holati haqida ham ko‘p fikrlar berilgan.  Smitning bu 
kitobining  qolgan  qismi  Xalqlar  boyligi  vositali,  vositasiz,  to‘g‘ri  va 
noto‘g‘ri sabablariga bog‘langan.