Muhammad alayhissalomga vahiy qilingan, deyiladi. Qur’oni
Karimdagi iqtisodiy fikr va ko‘rsatmalar o‘zining to‘g‘ri va faolligi bilan
ajralib turadi.
Qur’oni Karimdagi asosiy g‘oyalardan biri musulmonlaming
qardoshligi bo‘lib, arab qabilalari shu bayroq atrofida birlashdilar. Unda
dehqon, hunarmandlar mehnati, umuman halol mehnat ulug‘lanadi,
barcha boylik shu asosda paydo bo‘lishi uqtiriladi.
Bu muqaddas kitobda savdoga katta ahamiyat beriladi, sudxo‘rlik
(sudxo‘rlik foizi) qoralanadi, xususiy mulkning muqaddasligi, birovning
mulkiga xiyonat va hatto hasad qilish katta gunoh, deb ko‘rsatiladi.
Oyati karima va hadisi shariflarda turli kasblami egallash, ayniqsa,
dehqonchilik, qo‘ychivonlik bilan shug‘ullanish, mehnat qilish zarurligi
marhamat qilingan.
Qur’oni Karimdagi iqtisodiy g‘oyalami bir necha guruhga ajratish
mumkin. Ulardan biri eng awalo, halol mehnat, xususan dehqon,
chorvador, hunarmandlar mehnati ulug‘lanadi, peshona teri bilan
halollik asosida hayot kechirishga da’vat etiladi, barcha boylikning
asosida mehnat yotishi uqtiriladi.
«Yenglar, ichinglar, hadya qilinglar, ammo isrof qilmanglar»,
degan
ko‘rsatmalar asosida olib boriladi (bu hozirgi davrda eng asosiy
muammolardan biri hisoblanadi), «Daryo bo ‘yida tahorat qilsangiz ham
suvni isrof qilmanglar»
kabi qoidalar aynan hozirgi zamon iqtisodiyoti
va ekologiyasi uchun nihoyatda ahamiyatlidir. Masalan, Niso surasida
(29-oyat) «Mollaringizni o'rtalarinigizda nohaq (ya’ni o‘g‘rilik,
qaroqchilik, sudxo‘rlik, poraxo‘rlik, qimor kabi) yo‘llar bilan yemangiz!
Balki o‘zaro rizolik bilan bo‘lgan savdo-sotiq orqali mol-dimyo
qilingiz», deyiladi. Biroq sudxo'rlik, poraxo‘rlik kabi illatlar shar’iy
jihatdan harom ekanligi qayta-qayta ta’kidlanadi.
Mulkning muqaddasligi, birovning mulkiga xiyonat (ayniqsa
omonatga xiyonat) qoralanadi, hatto biron odamning mol-mulkiga hasad
qilish ham katta gunoh, deb hisoblanadi.
Masalan, Moida surasining 40-oyatida yerdan unumli foydalanib,
olingan narsalargina insonga tegishli ekanligi ta’kidlangan.
Islomda jamiyatning tengsizligi taqdiri azaldan, deb tan olinadi,
ammo halollik va to‘g‘ri!ikka buyuriladi, yolg‘on ishlatish, o‘g‘rilik,
mehnatsiz daromad topish man etiladi. Bu xatoga yo‘l qo‘yganligi uchun
qattiq jazo choralari belgilanadi (Moida surasi, 38-oyat), «ammo him
bunday jabru-zulmdan keyin tavba qilib, o ’zini tuzatsa, albatta olloh
tavbasini qabul qilar»
(39-oyat).
39
Alloh Taoloning Qur’oni Karimda qarz olish va berish, meros, uni
taqsimlash (4-sura, 8-oyat), yetim-yesirlarga muruvvat, xayr-ehson
qilish haqidagi oyati karimalaridan kelib chiqadigan g‘oyalar hamda
soliq turlari va miqdori ham katta ahamiyat kasb etadi. Yetim-yesirlar
haqiga xiyonat qilish eng katta gunohlardan, deb e’lon qilingan.
Shuningdek, o‘zaro yordam ham zarur, lekin yomon ishlarda va
dushmanlikda emas, deyiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |