Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

3 .2 .  Abu H am id al-G *azzoliyning iq tiso d iy  fikrlari
Al-G‘azzoliy  (1058-1111-yillar), boshqa arab 
olimlari  kabi  jamiyatning  falsafiy,  ijtimoiy  va 
iqtisodiy  tomonlarini  o‘z  davrining  ustuvor  diniy 
e’tiqodlariga  bog‘lagan  asarlar  yozgan.  U  o‘rta 
asrlar  islom  dunyosining  eng  yirik  zakovat 
Ал-газаяи 
egalaridan bin hisoblanadi.  Uning asarlari  Avliyo
(1058-1111  y illa r) 
_  
t 
,  . .   .
Tomas  Akvmskiyga  о z  ta smni  о tkazgahgi 
ma’lum.  Uning  bozorda  ko‘ngilli  almashuvlarga  bergan  ta’rifi  o‘n 
birinchi  asrda  mehnat  taqsimoti  bilan  bog‘liq  munosabatlami 
muvofiqlashtirishni amalga oshirishga imkoniyat bergan.
Dastlabki vaqtlarda bir kishi bug‘doyni ekkan, o‘rgan va yanchgan, 
so‘ng  xamir qilib  non yopgan,  vaholanki  bu holat bir oilaning mehnati 
natijasi bo‘lishi mumkin. Al-G‘azzoliy o‘z davrida bitta non mingta yoki 
undan  ko‘proq  ishchi  mehnatining  mahsuloti  bo'lishi  mumkinligini 
kuzatgan.  Kengayib  borayotgan  ixtisoslashuv  va  mehnat  taqsimoti 
iqtisodiy 
almashinuvga 
olib 
kelinishini 
tushunib, 
barteming 
qiyinchiiklarini  yengillashtiradigan pulga  bo‘lgan  munosabatni  ko'rsata 
olgan.  U davlat xarajatlari,  soliqqa tortish va qarz olish;  tanga pullar va 
tanga pullaming arzonlashuvi;  foiz va sudxo‘rlik;  qay tarzda eng yaxshi 
usul bilan soliq solish, jamiyat bo‘ylab soliq yukini yengillashtirish bilan 
bog‘liq iqtisodiy munosabatlami ham o‘rgandi.
40

---