|
контрактларнинг бажарилишини алгоритмик усулда бошқариш).
Озиқ-овқат саноати ва оммавий овқатланиш тармоқлари (махсулот партияларини тайёрлаш ёки йигишдан бошлаб, то уни сақлаб- жойлагунчабўлган маълумотларни узлуксиз кузатув)
Интеллектуал мулк (мақолалар, китоблар, ихтиролар, патентлар, расмлар, тасвирлар, мусиқавий клиплар ва турли хил иллюстрациялар)
Ер кадастрини юритиш ва у бўлмаган худудларда кўчмас мулк билан олди-соттини ҳисобга олиш.
Турли предметлар, қийматли буюмлар ва яратилган санъат асарларини аутентификация қилиш.
Таълим (дипломларнинг ҳақиқийлигини текшириш).
Соғлиқни сақлаш тизими (дори-дармонларнинг келиб чиқишини ва уларнинг қалбаки эмаслигини текшириш, тиббий (медицина) маълумотларининг хавфсизлигини таъминлаш, беморларнинг маълумотлари билан ишлаш).
Енергетика (ақллиенегргетикатаъминоти,ақллишаҳарлар, ақллиуйларваақллитармоқлар).
Марказлашмаган автобазалар (масалан, Яндех–такси, Cитй такси).
Риелторлар фаолияти (кўчмас мулк олди-соттиси) ва бошқалар.
Блокчейн технологияси банклар ва молиявий ташкилотлар фаолияти учун жуда яхши, идеал технологиядир. ФинеарГроуп компаниясининг Блокчаин Висион (ҳттп://www.блоcкчаин.висион) конференсиясида ИБМнинг Франсиядаги блокчейн бўйича рахбари Лука Компарини блокчейн тахнологиясини банк соҳасида ишлатиш учун зарур бўлган кўрсатгичларни аниқлаб беришга ҳаракат қилди. Унинг фикрича, бу кўрсатгичлар қуйидагилар бўлиши мумкин:
Идентификация жараёнини бошқариш: бу кўрсатгич бусинесс то бусинесс (Б2Б) тармоғида жуда катта аҳамиятга эга, яъни, келишув тузилаётган ҳамкор ҳақида иложи борича кўпроқ маълумотларни
билиш имкониятига эга бўлиш.
Консенсус (келишув – ПоW ва ПоС)нинг модулли алгоритми: аммо хозирги даврда ишнинг бажарилишини тасдиқлаш жуда секин бажарилади ва қимматга тушади. Шарт-шароитдан келиб чиққан холда, консенсус алгоритмини ўзгартириш имкониятини ҳам кўзда тутмоқ керак.
Кафолатланган конфиденциаллик: транзаксияларнинг оммавий бўлиши унчалик шарт эмас.
Бухгалтерия китоби аудит учун доимо тайёр: операциялар конфиденсиал холда бўлсалар ҳам, улар назорат қилувчи органлар учун очиқ бўлиши керак.
«масштаблаштириладиган» блокчейн: идеал холатда блоклар занжири катта сондаги келишувларни таъминлаши лозим.
узоқ муддат фаолият кўрсатувчи блокчейн: хозирги кунда мавжуд бўлган тўлов тизимлари анча аввал пайдо бўлган. Блокчейнга асосланган янги тизимлар эксиларининг давоми бўлиши керак. Биз эса келажакда хосил бўлиши мумкин бўлган муаммоларни олдиндан билиш имкониятига эга бўлишимиз лозим.
Шундай қилиб, ИБМ компаниясининг нуқтаи-назаридан, хозирги даврда блокчейн технологияси ўз ривожланишининг бошланғич босқичида турибди ва у хозирча банк-молия секторининг талабларига тўлиқ жавоб бера олмайди. Асосий муаммолар сифатида блокчейнда хозирча «масштаблаштириш» ва транзаксияларнинг конфиденсиаллаги таъминланмаган. Шунга қарамасдан, ИБМкомпаниясининг мутахассислари жорий холатни таҳлил қилган холда блокчейндан фойдаланиш фақатгина банк сектори билан чегараланиб қолмаслигини ва унинг Б2Б, Г2C, Г2Б каби бизнес оламининг барча соҳаларига тадбиқ қилиниши мумкинлигини тан олдилар. Булардан ташқари, кўп иштирокчиларга эга бўлган банк лойиҳаларида тизимларнинг ўзаро мулоқотида келишувларни мослаштириш ҳам назарда тутилиши керак.
Аммо, хозирги даврдаги банк тизимларининг бир турда эмаслиги худди шу
талабларнинг бажарилишига монеълик қилади. Шу холат билан боғлиқ холда Ден Миллманнинг қуйидаги фикрини келтириш мумкин: «Ҳар қандай ўзгаришларнинг сир-асрори эскилик билан курашиш эмас, балки барча куч- қувватни янгилик яратиш учун сафарбар қилишдир».
Енди эса кетма-кет равишда турли даврларда хосил бўлган ва ўзига хос экосистема яратган блокчейн технологияларининг бир қанча вариантларини кўриб чиқамиз. Буни аввало биткоин блокчейни ва унинг яратилиш тарихи билан танишишдан бошлаймиз. Биткоин 1999 йилда Вей Дай томонидан ўйлаб топилган ва у б-монейнинг консепциясига ўхшаш ишлайдиган рақамли пул тури бўлиб, унда тизим ишлаши учун серверлар кафолатланган тўлов (взнос) киритиши керак бўлган. Ундан ташқари, 2005 йилда Ник Сабо (хуқуқшунос, олим ва криптограф, рақамли валюталар ва рақамли контрактлар йўналишида илмий изланишлар олиб борган) томонидан тавсиф этилган битголд технологияси (бу технологияда ҳисоб-китоблар орқали исбот қилиш гоясидан фойдаланилади) технологияси ҳам биткоиннинг пайдо бўлишига ўз таъсирини кўрсатган. Ушбу ўқув қўлланманинг кейинги бўлимларидаги маълумотларни тушуниш учун икки асосий атаманинг маъносини тушунтириб ўтамиз:
Асимметрик криптография ёки очиқ (ёпиқ) калит воситасида шифрлаш усули. Бу усул симметрик криптографиядан фарқ қилиб, унда иккита шифрлаш калити ҳам ишлатилади.
Тақсимланган тизим – бир-бири билан боғланган ва тармоқ орқали ўзаро мулоқот қила оладиган ҳисоблаш объектларининг автоном тўплами (компютерлар, процессорлар, маълумот узатиш ва қабул қилиш қурилмалари, маълумот базалари ва бошқалар)дир. Мисол сифатида бир қанча процессорлар билан жиҳозланган ва бирор бир машинага мурожаат қиладиган физик тармоқни келтиришимиз мумкин.
Енди эса тасаввуримизни янада бойитиш ва келажак истиқболларни чамалай олиш учун биткоин пайдо бўлганича бўлган даврдаги холатни кўриб чиқамиз:
Do'stlaringiz bilan baham: |
