Тошкент молия институти с. С

C2B ва C2С. Янги турдаги ўзаро алоқаларга мисол бўлиб, ауцорсинг асосида шартнома мажбуриятларини бажарадиган Frelancerлар ҳизмат қилиши мумкин. Иккинчи турдаги ўзаро алоқаларга Croudfunding каби стартаплар (Америкада kickstarter.com, Россияда планета.ру) ҳизмат қилади. Бундай янги турдаги ўзаро бизнес алоқаларнинг пайдо бўлиши иқтисодиётдаги муҳим бир ҳодиса ҳисобланади ва ўзига жиддий эътибор қаратишни талаб қилади, чунки бугунги кунда Ўзбекистонда ушбу соҳа учун пухта ишлаб чиқилган норматив-ҳуқуқий ва солиқ базаси мавжуд эмас, унинг умумий иқтисодиётга қандай қилиб интеграция қилиниши борасида ҳам бирор-бир пичоққа илинадиган фикр ҳам йўқ. Фрилансерларни қандай қилиб солиқ тўлашга мотивация қилиш мумкин? Уларнинг аксарияти иқтисодиётнинг “кул ранг” секторида ишлайди ва ўз ҳизматлари учун тўловни Bitcoin да олади. Croudfunding ташаббусларга қандай солиқлар ва имтиёзлар қўлланиши мумкин? Ушбу йўналишлар юқори салоҳиятли бўлиб кўринади ва яқин келажакда умумий иқтисодиётда сезиларли улушни ташкил қилиши мумкин, шу сабабли, бундай масалалар ҳозирги кундаёқ пухта ишлаб чиқишга эҳтиёж сезади.
Умуман айтганда, постиндустриал ёки информатион жамиятга хизматлар сектори мамлакат ялпи миллий даромаднинг 60% дан ортиғини ташкил қиладиган давлатлар киради. Уларда дастурий таъминот ишлаб чиқарувчи тарморларни молиялаштириш миқдори кейинги ўттиз йилда 130 мартадан кўпроқ ортди. Информацион инновацияларни таркиб топтириш учун дунё миқёсида фаолият кўрсатувчи глобал компанияларга мисол сифатида қуйидагиларини кўрсатиб ўтишимиз мумкин: YouTube, Facebook, Google, Wikipedia, Wikileaks, Amazon, Alibaba ва бошқалар. Ғоя жуда ҳам оддий – янги прогрессив имформацион технологиялар бизнес масалаларини ҳамда тижорат муаммоларини ҳал қилиб берадилар ва информатион тизимларнинг ҳар бир янги авлоди бир қанча янги инновацион ҳизматларнинг вужудга келишига ва янада ривожланишига сабаб бўлади. Янги технологияларнинг барча соҳаларга кириб келиши иқтисодиётнинг электрон кўринишга ўтишига
олиб келмоқда. Натижада янги электрон ҳизмат турлари пайдо бўлди, янги бозорлар шаклланди ва анъанавий бизнес моделлар электрон шаклга трансформация қилина бошланди. Замонавий рақамли иқтисод бир қанча атамалар билан номланган, шу жумладан, э-еcономй, дигитал эcономй, интернет эcономй, нетwорк эcономй ва виртуал эcономй. Агарда BCG (The Boston Consulting Group) га мурожаат қилсак, рақамли иқтисодиётминг яна бир диққатга сазовор таърифини кўришимиз мумкин: “Иқтисодий тизимнинг барча иштирокчилари - алоҳида инсонлар, фирма ва компаниялар ҳамда давлат томонидан онлине ва инновацион рақамли технологияларнинг кенг миқёсда ишлатилиши иқтисодиётни рақамлаштириш ёки рақамли электрон иқтисодиёт жараёнидир”.
Хозирги даврда кўпчилик рақамли иқтисодиётдаги бир қанча трансформацияларнинг, шу жумладан, бизнес моделлар, янги бозорлар ҳосил бўлиши, янги турдаги ҳизмат турлари пайдо бўлишининг гувоҳи бўлиб турибди. Рақамли иқтисоднинг характерли кўрсатгичлари сифатида янги ишлаб чиқариш усулларини (near to near production), оммавий ҳамкорликни, омманинг интеллектуал мулкка эгалик қилишини, истеъмол моделларинг ўзгаришини (sharing economy) ва очиқ меҳнат бозорини келтириш мумкин. Аммо, ҳозирги пайтда рақамли иқтисод (интернет-савдо, интернет- ҳизматлар, контентлар, электрон тўлов ва бошқалар)нинг Ўзбекистон Республикаси ялпи миллий даромадидаги ҳиссаси 1% га ҳам бормайди. Лекин мамлакатимизнинг ривожланиш тенденциялари шуни кўрсатадики, юқорида кўрсатилган бозорлар келажакда тезлик билан ривожланиб кетади. Бундан ташқари, тўртинчи саноат революцияси ва 4.0 Индустрия технологиялари билан боғлиқ бўлган технологик ўзгаришлар, яъни, оммавий роботлаштириш, қўшимча ва виртуал реаллик технологик платформалари ҳамда 3Д-принтерлар технологиялари ушбу жараённи янада тезлаштиради. Юқорида айтиб ўтилган 4.0 Индустрия атамаси 2011 йилда Ганновер ярмаркасида истеъмолга кирди ва унинг маъноси қиймат ҳосил қилиш глобал занжирини кўрсатишдан иборат. “Ақлли заводлар”, “ақлли технологиялар” ва
“ақлли роботлар” каби технологияларининг жаҳон бўйлаб тарқалишини амалга оширган ҳолда, тўртинчи саноат революцияси глобал даражада виртуал ва физикавий тизимларнинг бир-бирига ўзаро таъсирини амалга оширади. Бу эса ўз навбатида маҳсулотларнинг тўлиқ мослашувчанлигига ҳамда янги операцион моделлар яратилишига олиб келади. Демак, 4.0 Индустрия – мамлакат ва бизнеснинг рақобатбардошлигини оширишга мўлжалланган, рақамли технологияларнинг жамият ҳаётига кириб келиши билан боғланган ҳамда ишлаб чиқариш жараёнида вужудга келадиган муносабатларнинг мажмуидан иборат. Бундан келиб чиққан ҳолда 4.0 Индустрияни иқтисодиёт барча тармоқларининг рақамли трансформацияси деб ҳам тушуниш мумкин. Шунинг учун ҳам келажакда корпоратив бошқарувда бу ҳолатларни ҳисобга олиш замона талаби бўлиб қолди.
Рақамли иқтисод ва 4.0 Индустриянинг корпоратив миқёсдаги жорий қилиниш йўналишларига мисол сифатида қуйидагиларни кўрсатишимиз мумкин:

•