Toshkent moliya instituti "pensiya ishi" kafedrasi "ijtimoiy ta

5.2-rasm. Davlat ijtimoiy sug‘urtasi mablag‘lari hisobidan 
ta‘minlanadigan to‘lovlar
1
 
 
Davlat  ijtimoiy  sug‘urtasi  mablag‘laridan  sanatoriy-kurortlarda  davolanish,  dam  olish, 
sug‘urta  qilingan  xodimlarning  shifobaxsh  (parhez)  taomlari  uchun  haq  to‘lash,  bolalarning 
sog‘lomlashtirish lagerlarini ta‘minlab turish,  davlat ijtimoiy sug‘urtasiga doir boshqa tadbirlar 
uchun ham belgilangan tartibda foydalaniladi. 
Ijtimoiy  sug‘urta  aholini  turli  xavf-xatarlardan  ijtimoiy  ximoyalash  hisoblanadi,  ya’ni 
ishdan  ketish,  mehnatga  layoqatlilikni,  daromadni  yo‘qotish  kabi  xavf-xatarlar  yig‘indisi 
hisoblanadi.  Ijtimoiy  sug‘urtaning  muhim  jihati  shundaki,  u  ish  beruvchi  va  ishlovchilarning 
maqsadli badallari asosida maxsus nobudjet fondlarni shakllantirish jarayonida yuzaga keladigan 
iqtisodiy  munosabatlarda  namoyon  bo‘ladi.  Ijtimoiy  sug‘urta  munosabatlarida  sug‘urta  to‘lovi 
mehnat ulushi hamda sug‘urta muddatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Mehnatga layoqatlilikni va daromadni yo‘qotishga olib keladigan ijtimoiy xavf-xatarlarga 
quyidagilar  kiradi:  kasallik,  ishlab  chiqarishdagi  jarohat,  kasbiy  kasallik,  baxtsiz xodisa,  onalik 
va bolalik, ishsizlik, qarilik, boquvchisini yo‘qotish. 
Jamiyat rivojlanishi bilan ijtimioiy sug‘urtaning o‘rni va roli sezilari oshib boradi, bunga 
aholining  majburiy  ijtimoiy  sug‘urtalaganlik  darajasining  oshishi,  ijtimoiy  sug‘urta 
dasturlarining  kengayishi,  to‘lanadigan  pensiya,  nafaqalar  xajmining  hamda  ko‘rsatiladigan 
xizmatlar sifatining o‘sishi, ularning qiymati va aholi real daromadlarining oshishi sabab bo‘ladi. 
Ijtimoiy-siyosiy  nuqtai-nazardan  qaraganda,  ijtimoiy  sug‘urta  fuqarolarning  qarilik, 
kasallik  holatlari,  onalik,  mehnat  qobiliyatini  to‘liq  yoki  qisman  yo‘qotishi,  boquvchisini 
yo‘qotish,  ishsizlik  kabi  holatlarda  moddiy  ta’minot  olishga  konstitutsion  huquqi  borligini