Toshkent moliya instituti “Moliyaviy tahlil” fanidan kurs ishi

Taqqoslash turlari	Taqqoslash nisbiy ifodasi
Tasnifi
Reja vazifalari nisbiy miqdorlari		Joriy yil reja ko‘rsatkichini ( ) o‘tgan yil yoki o‘tgan yillarning o‘rtacha ko‘rsatkichlariga ( )nisbati
Rejani bajarish nisbiy miqdorlari		Haqiqatda erishgan daraja( ) bilan reja ko‘rsatkichlari ( ) nisbati
Dinamika nisbiy miqdorlari		Iqtisodiy ko‘rsatkichlarni( ),( ) vaqt ichida nisbiy o‘zgarishini tavsiflaydi
Tuzilmaviy nisbiy miqdorlar		O‘rganilayotgan to‘plamning ayrim birliklarini( ) uning umumiy hajmiga( ) nisbati
Koordinatsiya nisbiy miqdorlari		To‘plam ichidagi ayrim birliklarni ( , )o‘zaro nisbatlarini tavsiflaydi
Intensiv nisbiy miqdorlar		Turli nomdagilekin o‘zaro bog‘langan ko‘rsatkichlarni ( , ) o‘zaro nisbati
Obyektlararo va hududiy taqqoslash		Nisbiy mikdorlari bir xil nomdagi lekin turli ob’ekt yoki hududlarga taalluqli bo‘lgan ko‘rsatkichlarni ( , ), ( , ) o‘zaro nisbatini tavsiflaydi.
Samaradorlik nisbiy miqdorlari		Samara ( ) va resurs ( ) yoki xarajatlar orasidaginisbatni tavsiflaydi

O‘rtacha miqdorlar. Mutlaq va nisbiy miqdorlarning hodisa va jarayonlarni o‘rganish, baholash va tahlil etishda ustunliklari, ijobiy tomonlari bilan bir qatorda, ularning qator kamchiliklari ham mavjud. Ya’ni ular o‘rganilayotgan hodisa va jarayonlarga umumlashtirib ta’rif bera olmaydi.Bu vazifani o‘rtacha miqdorlar bajaradi. O‘rtacha miqdorlardan rejalashtirish, boshqarish, ilmiy-tadqiqot ishlarida keng qo‘llaniladi.
O‘rtacha miqdorlar deb, bir xildagi va bir turdagi hodisalarni o‘zgaruvchan belgilari asosida umumlashtirib xarakterlovchi, ta’riflovchi miqdorlarga aytiladi.
Moliyaviy tahlil jarayonida o‘rtacha miqdorlarning qator turlari foydalaniladi: o‘rtacha arifmetik miqdorlar; o‘rtacha garmonik miqdorlar; o‘rtacha geometrik miqdorlar; o‘rtacha xronologik miqdorlar; o‘rtacha kvadratik miqdorlar.
O‘rtachaning miqdorlarning sodda va amaliyotda keng qo‘llaniladigan turi bu o‘rtacha arifmetik miqdordir. O‘rtacha arifmetik miqdor o‘z navbatida oddiy va tortilgan ko‘rinishga bo‘linadi.
Oddiy arifmetik o‘rtacha variantlar (x) bir yoki teng marta takrorlangan paytda qo‘llaniladi.

Tortilgan ko‘rinishdagi o‘rtacha arifmetik miqdor quyidagi bog‘lanishlar orqali topiladi.

Tahlilda o‘rtacha arifmetik bilan bir qatorda o‘rtacha garmonik ham keng qo‘llaniladi. O‘rtacha garmonik– bu o‘rtacha arifmetik miqdorning teskari bo‘lgan darajasidir.
O‘rtacha garmonik miqdor ham o‘rtacha arifmetik miqdorga o‘xshab oddiy va tortilgan shakllariga ega.
Oddiy o‘rtacha garmonik miqdorlarni aniqlash formulasi:

Tortilgan o‘rtacha garmonik miqdorlarni aniqlash formulasi:

Tahlilda o‘rtacha geometrik miqdorlardan odatda o‘sish sur’atlarini o‘rganishda keng foydalaniladi.

Tahlilda o‘rtacha xronologik formuladan ham keng foydalaniladi.
O‘x = (X1/2+X2+...+Xn-1+Xn/2)/ n-1
4-jadval
Asosiy vositalarning o’rtacha yillik qiymatini aniqlash⁷