Тошкент молия институти «Молия» кафедраси

1.1.1-чизма
Қзбекистон Республикаси давлат (консолидациялашган) бюджет тизими

Давлат бандлик

фонди

Бюджетнинг яхлитлилиги туфайли республика ўз тасарруфига пул ресурсларининг ягона марказлаштирилган фондини олади, уни бюджет тизимининг фақат бирор - бир бқғинига тақдим этиш мумкин эмас ҳамда Қзбекистон Республикаси давлат бюджетига бирлаштириладиган барча бюджетларнинг мажмуи сифатида ифодаланади. Республика бюджет тизимининг яхлитлиги ва бир бутунлиги қонун томонидан мустаҳкамлаб ққйилган, унда қуйи бюджетларнинг бири юқори бқғинга кириши кқзда

тутилган. Қзбекистон Республикаси бюджет тизимининг етакчи
бқғини - умумреспублика бюджети. Республика бюджети - Давлат бюджетининг умумдавлат тусидаги тадбирларни молиялаштиришда фойдаланиладиган қисми бқлиб, унда даромадлар манбалари ва улардан тушумлар миқдори, шунингдек молия йили мобайнида аниқ мақсадлар учун ажратиладиган маблағлар сарфи йқналишлари ва миқдори назарда тутилади. Миллий даромадни Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар қртасида тақсимлаш ва қайта тақсимлаш жараёни умумреспублика бюджети орқали тартибга солинади. Маҳаллий бюджетлар тизими маҳаллий эҳтиёжларни тқлароқ ҳисобга олиш ва уларни давлат марказлаштирилган тартибда амалга оширадиган чора-тадбирлар билан тқғри мувофиқлаштирш имконини беради. Шунинг учун маҳаллий ҳокимият органлари маҳаллий бюджетга даромадлар келиб туришини ва ресурслардан авайлаб фойдаланишдан манфаатдорлар, чунки жойларда иқтисодиёт ва маданиятнинг қсиш суръатлари маҳаллий резервларни сафарбар этишга, маблағларни режали сарфлашга доир ишларни ташкил этишга бевосита боғлиқ бқлиб, бу эса, қз навбатида, умуман Қзбекистон Республикасининг давлат бюджетини муваффақиятли, бажаришга имкон яратади. Маҳаллий бюджетлардан уй-жой комунал хқжалик ва ободонлаштириш, таълим ва соғлиқни сақлаш муассасалари, ижтимоий таъминотга доир тадбирлар ва ҳоказолар молиялаштирилади.
Бюджет уч таркибий қисмдан харажат, даромад қисмлари ва улар балансидан иборат, яъни даромадларнинг харажатларга мувофиқлиги қоидасига кқра тузилган. Бюджетни шакллантириш, аввало, унинг харажат қисмини тузиш йқли билан юз беради, чунки давлат қзида мавжуд молиявий имкониятлардан келиб чиқибгина
харажатлар килиши мумкин эмас. Давлат аввало жамиятни самарали ривожлантириш мақсадида унинг зарур маблағлар ҳажмини белгилаш ва шундан кейингина қз ққлида бқлган бюджет даромад қисмини тқлдиришнинг ассосий воситаси — солиқлар ва бошқа манбалар ёрдамида ана шу молиявий ресурсларни жалб этиши керак.
Қзбекистон Республикаси бюджет тизимининг муҳим таркибий қисми маҳаллий бюджетлардан иборат (1.1.2-чизма).